BIẾT NGƯỜI - Trang 88

linh hồn và xem nó như một thực thể riêng biệt.
Sở dĩ có sự lầm lẫn như thế vì mọi phát hiện của trí thức dù là phát hiện đơn
giản nhất cũng đòi hỏi sức chú ý tức là có dùng đến óc phán đoán. Trong tất cả
những sinh hoạt của tư tưởng, óc phán đoán đều có dự phần không ít thì nhiều.
Trí nhớ ghi lại những điều tôi đã tư tưởng mà cũng không ghi lại bằng cách nào
và do quá trình nào tôi đã tư tưởng. Xem thế, cái ý thức tư tưởng không phải là
một cái gì vượt trên đời sống tinh thần chúng ta, nó liên thuộc một cách chặt chẽ
với sinh hoạt tâm lý chúng ta.
Vì vậy, ý thức tức là biết rõ tất cả những gì hợp thành cá tính tập thành chúng ta
và tức là cũng biết rõ điều mình tri thức.
Sở dĩ những triết gia trên mắc phải ảo tưởng ấy là do khi chúng ta tư tưởng việc
tư tưởng và việc chúng ta ý thức về tư tưởng ấy đồng diễn ra cùng trong một
lúc. Vì thế người ta rất dễ ngỡ rằng đó là hai hiện tượng do quan năng khác
nhau.
Sự thật, hai hiện tượng ấy đã không cùng diễn ra trong một lúc, nó chỉ nối tiếp
nhau, nhưng nó diễn ra một cách quá nhanh cho nên chúng ta không nhận thấy
sự tiếp diễn ấy. Việc phân biệt hai hiện tượng tinh thần có lẽ cũng bị lệ thuộc bởi
những định luật tương tự với những định luật chỉ huy việc tiếp diễn những hình
ảnh rọi sáng. Trong một khoảng thời gian nào đó, những hình ảnh ấy chồng lên
nhau, ghép làm một.

Những cấp bậc của ý thức:
Cũng như sức chú ý, ý thức chúng ta có nhiều cấp bậc. Điều ấy cũng không lạ vì
ý thức đặng có là do sức chú ý chúng ta đặt để vào những sự trạng.
Lẽ đương nhiên, chúng ta sẽ ý thức rõ rệt nhất và những sự trạng đặng chúng ta
chú ý nhiều nhất. Những sự trạng ấy sẽ tồn tại lâu dài trong ý thức chúng ta.
Những sự trạng mà chúng ta chỉ chú ý một cách qua loa sẽ chóng bị phai mờ.
Sự lãng quên tức là những ký ức bị phai mờ có thể can thiệp vào để thay đổi ý
thức. Những ký ức in vào trí nhớ chúng ta song cũng như việc in ảnh, những
chiếc ảnh nào mà thợ chụp ảnh đã in với chất thuốc pha không đúng sức sẽ
chóng phai màu để rồi lu mờ hẳn đi.
Người ta nhận thấy hiện tượng này: một ông lão có thể nhớ rõ những ký ức thời
thơ ấu nhưng lại không nhớ rõ những việc mới xảy ra. Những sự trạng đã đặng