SÁU
NÓ
C
ũng như cái hài đích thực là cười cợt chính ta, nhân đạo đích thực là
hiểu chính ta. Các sinh vật khác có thể yêu thương và cười, trò chuyện
và nghĩ, nhưng dường như cái riêng đặc biệt của con người là suy
ngẫm: họ nghĩ về suy nghĩ và biết rằng mình biết. Điều này, như các hệ
thống phản hồi khác, có thể dẫn đến những vòng luẩn quẩn và hoang
mang nếu điều khiển không đúng cách, nhưng tự nhận thức làm cho
kinh nghiệm con người cộng hưởng. Nó truyền đạt “tiếng vọng” đồng
thời đó đến mọi điều ta nghĩ và cảm thấy như thùng đàn vĩ cầm dội lại
âm thanh của dây đàn. Nó đem chiều sâu và âm lượng vào âm thanh,
nếu không âm thanh sẽ hời hợt và nhạt nhẽo.
Tự biết dẫn đến thắc mắc, thắc mắc dẫn đến tò mò và tìm hiểu, để
rồi chẳng có gì khiến con người quan tâm hơn là con người, dù chỉ là
chính con người y. Mọi cá nhân thông minh đều muốn biết cái gì thôi
thúc y, vì vậy nên cùng lúc y vừa say mê vừa thất vọng bởi trong mọi
thứ thì chính y là thứ khó mà hiểu được nhất. Vì cơ thể người quả là cơ
thể phức tạp nhất trong mọi cơ thể, và trong khi ta có lợi thế biết cơ thể
của chính ta rất tường tận - từ bên trong - thì cũng có cái bất lợi là ta
gần nó đến nỗi chẳng bao giờ có thể hiểu thấu nó. Không có gì tránh né
được sự kiểm soát của ý thức như chính bản thân ý thức. Chính vì vậy
mà nguồn gốc của ý thức đã được gọi một cách ngược đời là vô thức.
