để nói nó giống cái gì, chứ không thể nói nó là cái gì. Ở một thái cực,
“thần thoại” có nghĩa là chuyện hoang đường, bịa đặt hay mê tín.
Nhưng ở thái cực kia, “thần thoại” là minh họa hữu ích và hiệu quả,
nhờ đó ta có thể cảm nhận cuộc sống phần nào tương tự giống như cách
ta giải thích lực điện từ thông qua so sánh với hoạt động của nước hay
không khí. Vậy nhưng, “thần thoại” - theo nghĩa thứ hai này - không
được hiểu theo nghĩa đen, cũng như không được đồng nhất điện với
không khí hay nước. Khi sử dụng thần thoại, người ta phải thận trọng
không nhầm lẫn hình ảnh với thực tại, giống như không được trèo lên
cột chỉ đường thay vì đi theo con đường.
Vậy nên, thần thoại là hình thức mà tôi trả lời khi bọn trẻ hỏi tôi
những câu hỏi siêu hình cơ bản bỗng đâu nảy ra trong óc chúng: “Thế
giới từ đâu mà ra?” “Vì sao Chúa tạo ra thế giới?” “Con ở đâu khi chưa
sinh ra?” “Người ta sẽ đi đâu sau khi họ chết?” Hết lần này đến lần
khác, tôi đều phát hiện bọn trẻ có vẻ hài lòng với một câu chuyện đơn
giản và hết sức xa xưa, đại khái thế này:
“Thế giới không có thời điểm bắt đầu, vì nó cứ quay vòng, quay
vòng, như trên một đường tròn, mà đường tròn thì không có chỗ nào là
điểm khởi đầu cả. Hãy nhìn chiếc đồng hồ xem, nó chỉ thời gian; kim
đồng hồ quay theo vòng tròn, và thế giới này cũng tự lặp đi lặp lại như
vậy. Nhưng giống chiếc kim giờ chỉ đến số mười hai rồi vòng xuống số
sáu, luôn phải có ngày và đêm, thức rồi ngủ, sống và chết, hè rồi đông.
Ta không thể có bất kỳ thứ gì trong đó mà không kèm theo đối trọng
của nó, bởi lẽ ta sẽ chẳng thể nào biết đen là gì trừ phi đã thấy đen cạnh
trắng, hay trắng là gì trừ phi thấy trắng cạnh đen.
“Tương tự như vậy, thế giới khi có, khi không, vì nếu cứ tiến mãi
về trước không ngưng nghỉ, nó sẽ tự phát chán. Nó đến rồi đi. Lúc này
ta thấy nó; lúc khác lại không. Vậy là, vì không thấy nhàm chán, thế
giới sẽ luôn trở lại sau một thời gian biến mất. Cũng như hơi thở của
chúng ta: hít vào rồi thở ra, nếu cố nín thở ta sẽ thấy rất kinh khủng.
Hoặc cũng như trò chơi trốn tìm, luôn rất vui khi tìm được chỗ trốn mới
và đi tìm ai đó không ngừng đổi chỗ trốn.
