nhớ nổi, nếu cần phải nhớ lại tức thì, anh ta hay cô ta đã mặc gì, vì điều
đó không đáng lưu ý hay không quan trọng với anh. Thế nhưng nhất
định là mắt và tế bào thần kinh của anh có ghi nhận hình ảnh bộ áo
quần đó. Anh đã nhìn, nhưng không hẳn là đã thấy.
Ta lưu ý tới sự việc thông qua một cơ chế kép, trong đó yếu tố đầu
tiên là chọn lựa điều gì là thú vị hay quan trọng. Yếu tố thứ hai, hoạt
động đồng thời với yếu tố thứ nhất, là ta cần một bảng ký hiệu cho hầu
hết mọi thứ ta có thể nhận thức. Bảng ký hiệu là một hệ thống biểu
tượng - chữ, số, dấu hiệu, các hình đon giản (như hình vuông và hình
tam giác), nốt nhạc, mẫu tự, chữ tượng hình (như Hán tự của Trung
Quốc), và các thang độ để phân chia và nhận biết những biến đổi của
màu sắc và âm thanh. Những biểu tượng cho phép ta phân loại vô số
mẩu nhận thức mà ta có. Chúng là nhãn dán trên các hộc chứa những
mẩu nhận thức mà trí nhớ đã phân loại, cái khó nhất là nhận thức được
những mẩu không có nhãn. Người Eskimo có năm từ để chỉ năm loại
tuyết khác nhau, vì họ sống với tuyết và điều đó rất quan trọng đối với
họ. Nhưng tiếng Aztec chỉ có một từ để chỉ cả tuyết, mưa và mưa đá.
Yếu tố nào chi phối điều ta chọn để lưu ý? Đầu tiên (chứng ta sẽ
nói rõ ở đoạn sau) là bất cứ điều gì hồ như có lợi hoặc bất lợi cho sự
sống còn, địa vị xã hội và an toàn bản ngã của ta. Điều thứ hai, hoạt
động đồng thời với yếu tố thứ nhất, là mô thức và logic của mọi biểu
tượng ký hiệu ta đã học được từ người khác, từ xã hội và nền văn hóa
của chúng ta. Thật khó nhận thức những khái niệm mà các ngôn ngữ
sẵn có của chúng ta không mô tả (dù là bằng ngôn từ, toán học, hay âm
nhạc). Đây là lý do khiến ta vay mượn các từ trong tiếng nước ngoài.
Không một từ tiếng Anh nào có nghĩa tương đương với loại cảm giác
mà người Nhật gọi là yugen (U Huyền), chúng ta chỉ có thể hiểu khái
niệm này bằng cách mở tâm trí trước những cảnh mà người Nhật dùng
từ này
.
Trên thế giới này, hẳn phải có vô số sự vật và hiện tượng mà giác
quan của ta vẫn có thể phản ứng dù không cần tới sự chú ý có ý thức,
chưa nói đến các dao động (ví dụ như bức xạ vũ trụ) có bước sóng mà
