ví dụ một electron, tương tác ở các thời điểm khác nhau với các hệ
thống khác nhau thì bộc lộ các khả năng tiềm tàng khác nhau, nó
trải qua... sự biến đổi liên tục giữa các dạng khác nhau (ví dụ,
dạng sóng hay hạt) mà nó có thể tự hiển lộ.
Mặc dù tính biến dạng và phụ thuộc hình thái vào hoàn cảnh
như thế chưa được phát hiện trước khi ra đời thuyết lượng tử, tất
cả các hiện tượng này đều có thể bắt gặp trong vật lý hạt cơ bản...
cũng như trong các lĩnh vực nghiên cứu khoa học, chẳng hạn trong
ngành sinh học, nghiên cứu các hệ thống phức hợp. Chúng ta đều
biết, trong các điều kiện cụ thể, vi trùng có thể phát triển sang
trạng thái bào tử, vốn khác hẳn với nó về cấu trúc, và ngược lại
.
Và đây, nhà lý sinh học lỗi lạc Erwin Schrödinger bổ sung một
khía cạnh khác của bức tranh:
Không thể có chuyện cái tập hợp tri thức, cảm nhận và lựa chọn
mà ta gọi là của riêng mình lại hình thành từ hư vô ở một thời
điểm cụ thể nào đó chưa lâu; thật ra, cái tri thức, cảm nhận và lựa
chọn này về cơ bản là vĩnh cửu, bất biến, và về số lượng là một ở
tất cả mọi người, hay nói đúng hơn, ở mọi loài có cảm giác.
Nhưng không phải theo nghĩa - rằng ta là một phần, một mảnh,
của một cái hiện hữu trường tồn, vô hạn, là một khía cạnh hay
biến thể của nó, như trong phiếm thần luận của Spinoza
. Vì
trong trường hợp đó, sẽ nảy sinh câu hỏi đánh đố: vậy ta là phần
nào, khía cạnh nào? Cái gì phân biệt, một cách khách quan, phần
này, khía cạnh này với phần khác, khía cạnh khác? Không, dù điều
này có vẻ kỳ quặc với lý lẽ thông thường, nhưng ta - và mọi loài
có ý thức khác - đều là một. Vì thế, cuộc đời ta đang sống không
chỉ là một phần của toàn bộ tồn tại, mà theo một nghĩa nào đó
chính là cái toàn thể; chỉ có điều cái toàn thể này không được cấu
thành để có thể quan sát chỉ bằng một thoáng nhìn
.
