trên trời xuống - những cái đó đâu rồi trên khung vải của các anh? Vô tích
sự và nhục nhã.
Sau lần bị mắng nhiếc tàn tệ ấy, Lêvitan bắt đầu làm việc ngoài trời. Lúc
đầu chàng khó quen với cảm xúc mới về màu sắc. Những gì trong các phòng
đầy khói thuốc lá tưởng là trong sáng thì ở ngoài trời không hiểu vì sao đã
mờ hẳn đi, bị phủ một màng đục.
Lêvitan cố vẽ sao cho trong tranh của chàng có thể cảm thấy được không
khí đang lấy cái trong vắt của nó mà ôm ấp từng ngọn cỏ, từng chiếc lá và
từng đống cỏ khô. Mọi vật chung quanh hình như bị ngập trong một cái gì
bình thản, lấp lánh và xanh biếc. Lêvitan gọi cái gì đó là không khí. Nhưng
đó không phải là cái không khí mà chúng ta thấy. Chúng ta thở hít nó, chúng
ta cảm thấy hương của nó, cái lạnh hay ấm của nó. Còn Lêvitan thì cảm thấy
không khí là một môi trường vô tận của thứ vật chất trong suốt, nó mang tới
cho những bức tranh của chàng chất dịu mát làm ta phải mê say.
Mùa hè hết. Giọng hát của thiếu phụ không quen biết vắng dần. Một hôm,
vào lúc chiều tối, Lêvitan gặp ở cổng nhà mình một thiếu phụ trẻ. Đôi tay
nhỏ nhắn của nàng trắng lên dưới lần ren khâu ở cô tay. Mây đen mềm mại
phủ kín trời. Mưa lác đác. Ở các mảnh vườn con trước cửa, hoa xông lên
mùi đắng. Các mũi tên hiệu đường sắt đã lên đèn.
Thiếu phụ không quen biết đứng ở cửa và cố giương chiếc ô nhỏ nhưng
không sao mở được. Cuối cùng chiếc ô xòe ra và mưa bắt đầu reo trên mặt
lụa. Thiếu phụ chậm bước đi ra ga. Lêvitan không nhìn thấy mặt nàng chiếc
ô che khuất. Nàng cũng không nhìn thấy mặt Lêvitan mà chỉ thấy đôi chân
không giày bẩn thỉu của chàng và nhấc ô lên để khỏi vướng vào chàng.
Trong ánh sáng mờ mờ chàng nhìn thấy một khuôn mặt nhợt nhạt. Chàng
cảm thấy khuôn mặt ấy quen quen và xinh đẹp.
Lêvitan trở về căn phòng nhỏ của chàng và nằm xuống. Ngọn nến bốc
khói, mưa rú rít, những người say rượu nức nở ngoài ga. Nỗi buồn nhớ tình
yêu của mẹ, của chị, của đàn bà đã bước vào tim chàng từ đó và không rời
bỏ chàng cho tới những ngày cuối cùng của cuộc đời chàng.
