cũng thì thầm như thể ông mắng bạn - cá đang cắn câu của ông mà thơ lại
làm cho con cá nhút nhát sợ hãi.
Những gì Lêvitan mơ ước khi còn ở Xamtưkốpka đã thành sự thật: những
cuộc chơi "Cháy đi" trong những buổi chập choạng tối, lúc trăng lưỡi liềm
mỏng dính treo trên những bụi rậm của khu vườn quê, những nụ cười và vẻ
bối rối của thiếu phụ trẻ, giọng nói dịu dàng của họ, những cuộc cãi lộn
đáng yêu, những vì sao run rẩy trên những cánh rừng thưa, tiếng chim kêu,
tiếng kẽo kẹt của những chiếc xe trên những cánh đồng đêm, sự gần gũi
những người bạn tài năng, gần gũi với vinh quang xứng đáng, cảm giác nhẹ
nhàng trong thân thể và tâm hồn.
Mặc dầu cuộc sống tràn đầy vẻ đẹp mùa hè, Lêvitan vẫn làm việc rất
nhiều. Tường trong nhà kho của ông - trước kia là chuồng gà - treo đầy phác
thảo suốt từ trên xuống dưới. Mới thoạt nhìn người ta cũng chẳng thấy gì
mới trong những phác thảo ấy - vẫn những con đường uốn khúc quen thuộc
biến mất sau những ngọn núi nghiêng nghiêng, những cánh rừng, những
chân trời xa, trăng sáng bên trên những hàng rào thôn dã, những con đường
mòn đầy dấu giầy đan giữa đồng, những đám mây và những con sông lười
biếng.
Cái thế giới quen thuộc hiện lên trên nền vải, nhưng trong nó vẫn có một
cái gì riêng của nó mà những danh từ nghèo nàn của con người không diễn
đạt nổi. Những bức tranh của Lêvitan gợi lên trong con người cái đau như là
những hồi ức về những ngày xa lắc xa lơ nhưng bao giờ cũng vẫn cứ làm ta
mê mẩn.
Lêvitan là họa sĩ của phong cảnh buồn. Phong cảnh bao giờ cũng buồn
khi con người buồn. Nền văn học và hội họa Nga đã nói đến trong hàng thế
kỷ những bầu trời đáng ngán, những cánh đồng xơ xác, những mái nhà tranh
đen đủi của người, những bài ca ngân trong gió của người đối với ta khác
nào những giọt lệ của mối tình đầu.
Từ thế hệ này qua thế hệ khác con người nhìn thiên nhiên bằng cặp mắt
đục mờ vì đói. Thiên nhiên đối với con người cũng cay đắng chẳng khác gì
