số phận của y, chẳng khác gì một mẩu bánh mì sũng nước. Đối với người đó
thì bầu trời nhiệt đới xán lạn cũng trở nên khắc nghiệt.
Món thuốc độc thần hiệu của sự chán nản thành hình như thế đấy. Nó đè
lên tất cả, làm mất đi mọi màu sắc của ánh sáng, trò chơi và vẻ thanh lịch
của chúng. Thiên nhiên dịu dàng và phong phú của nước Nga đã bị xuyên
tạc trong hàng thế kỷ, bị coi là ảm đạm và đầy nước mắt. Các họa sĩ và các
nhà văn xuyên tạc nó mà không hề biết mình đã làm chuyện đó.
*
Lêvitan xuất thân từ trong đám người Do- thái
luật pháp và không có tương lai, là kẻ sinh ra ở miền Tây xứ sở của những
thị trấn nhỏ, của những người thợ thủ công lao phổi, của những nhà thờ Do-
thái đen đủi, của chật chội và nghèo túng.
Tình trạng không có quyền trước luật pháp theo đuổi Lêvitan cho đến trọn
đời. Năm 1892 ông lại bị đuổi khỏi Maxcơva lần thứ hai mặc dầu lúc đó ông
đã là một họa sĩ danh tiếng trong toàn cõi Nga. Ông buộc lòng phải ẩn dật
tại trấn Vlađimiaxkôiê cho đến khi bạn bè ông xin được cho ông khỏi bị trục
xuất.
Lêvitan buồn như lịch sử của dân tộc ông, của ông cha ông. Ở Bapkin ông
đùa cợt, say sưa với các cô gái và màu sắc, nhưng ý nghĩ rằng ông là một tên
nô lệ, một kẻ khốn cùng, đứa con của một nòi giống luôn luôn bị sự dèm pha
rẻ rúng đeo đuổi, vẫn còn tồn tại ở một nơi nào đó sâu thẳm trong tâm hồn.
Đôi khi ý nghĩ đó hoàn toàn xâm chiếm tâm hồn ông. Và lúc ấy những
cơn u sầu bệnh hoạn lại nổi lên. Sự không hài lòng với những tác phẩm của
mình, sự hiểu biết rằng bàn tay không đủ súc truyền đạt bằng màu những gì
đã thành hình trong trí tưởng tượng khoáng đạt của mình làm nỗi buồn phiền
càng tăng.
Khi nào nỗi buồn chợt đến, Lêvitan chạy trốn mọi người. Lúc đó ông thấy
họ như những kẻ thù. Ông trở nên lỗ mãng, ngông ngược không tài nào chịu
nổi. Ông giận dữ cạo hết sơn trong những bức tranh của mình, lẩn trốn mọi
người, bỏ đi săn cùng con chó Vexta, nhưng lại không săn gì hết mà chỉ lang
