Các nhà phê bình đòi phải có ngỗng, còn Lêvitan thì lại nghĩ đến ánh
nắng huy hoàng, cái ánh nắng sớm hay muộn sẽ làm ngập chìm cả nước Nga
trên tranh ông và làm cho mỗi cây bạch dương trở thành có trọng lượng và
ánh lấp lánh của kim loại quý.
*
Sau Krưm, sông Vonga đã bước vào cuộc sống của Lêvitan một cách
vững chãi và lâu dài.
Chuyến đi Vonga đầu tiên không mang lại kết quả. Những cơn mưa bụi,
nước Vonga đục ngầu. Gió dồn đuổi trên mặt sông những con sóng ngắn
buồn tẻ. Trên cửa kính ngôi nhà gỗ nhỏ trong một làng bên bờ sông Vonga,
nơi Lêvitan đến ở, nước chảy lã chã vì những cơn mưa đáng ngán. Những
chân trời mù mịt hơi sương và một màu xám xịt nuốt hết cảnh vật chung
quanh.
Lêvitan đau khổ vì rét, vì đất sét trơn trên bờ sông Vonga, vì không thể vẽ
ngoài trời.
Những cơn mất ngủ bắt đầu. Bà lão chủ nhà ngáy bên kia vách và Lêvitan
ghen với bà. Ông viết về cái ghen đó cho Tsêkhôp. Mưa rơi lộp độp trên mái
và cứ nửa giờ Lêvitan lại đánh diêm một lần xem đồng hồ.
Bình minh chìm lẫn trong những hoang vắng đen kịt màu đêm, nơi ngự trị
một thứ gió lãnh đạm. Lêvitan sợ hãi. Ông có cảm giác đêm sẽ kéo dài hàng
tuần lễ, rằng ông đã bị đày ra cái làng nhỏ bé bẩn thỉu này và suốt đời buộc
phải nghe tiếng những cành bạch dương ướt đẫm đập vào vách gỗ.
Đôi khi, đang đêm ông ra ngoài và cành cây đập vào mặt vào tay ông làm
ông đau. Lêvitan giận dữ, châm thuốc hút nhưng rồi ông lại quăng điếu
thuốc đi ngay: khói thuốc lá chua loét làm ông sái quai hàm.
Trên sông Vonga nghe rõ tiếng chân vịt tàu thủy đập một cách kiên nhẫn
và cam chịu. Đó là con tàu dắt nhấp nháy đèn vàng đang kéo những xà lan
hôi hám ngược Rưbinxkơ.
Lêvitan có cảm giác như dòng sông vĩ đại ấy là ngưỡng cửa dẫn tới địa
ngục ảm đạm. Bình minh không mang lại thanh thản trong lòng. Những đám
