Những ngày này đối với Bộ tổng tham mưu, vả chăng cũng như mọi ngày
khác, thật cực kỳ căng thắng. Bây giờ tôi đang vùi đầu vào công việc chính
của mình. Địch đã đến ngưỡng cửa Bắc Cáp-ca-dơ. Ngày 24 tháng Bảy,
quân ta rời bỏ Rô-xtốp. Các đơn vị bộ đội phương diện quân Nam và
phương diện quân Bắc Cáp-ca-dơ bắt đầu phòng thủ tại vùng hạ lưu sông
Đôn. Ở đây, địch có ưu thế hơn bộ đội ta về xe tăng và máy bay và do đó cả
về tính cơ động. Chúng ta không có phòng tuyến nào đáng kể ở phía Nam
Rô-xtốp, đã được chuẩn bị để sẵn sàng chiến đấu.
Ở Bộ tổng tham mưu còn lại tướng P. G. Ti-khô-mi-rốp thay người phụ
trách chính. Tổng tư lệnh tối cao yêu cầu Ti-khô-mi-rốp cho biết ý kiến xem
nên lập tuyến phòng thủ Cáp-ca-dơ ở đâu và bằng cách nào. Sau khi tính
toán cân nhắc mọi điều, Cục tác chiến chúng tôi đi tới kết luận rằng sẽ khó
đánh xe tăng địch trên các vùng thảo nguyên Cu-ban, hơn nữa, ở Bắc Cáp-
ca-dơ chúng ta có nhiều kỵ binh và có ít phương tiện chống tăng, các
chướng ngại thiên nhiên thích hợp để tổ chức phòng thủ ở gần đó lại không
có. Vì vậy, chúng tôi cho rằng cần lập phòng tuyến dọc theo sông Tê-rếch và
các miền trước dãy núi Cáp-ca-dơ.
I. V. Xta-lin ra lệnh hỏi ý kiến tư lệnh phương diện quân Bắc Cáp-ca-dơ là
X. M. Bu-đi-on-nưi và ủy viên Hội đồng quân sự là đô đốc I. X. I-xa-côp.
Hai người trả lời rằng: “Phòng tuyến chủ yếu và cơ bản phải là con sông Tê-
rếch và dãy núi Cáp-ca-dơ. Về phương diện tác chiến thì cần đặt tập đoàn
quân 47 cùng quân đoàn bộ binh độc lập dưới quyền Hạm đội Biển Đen để
phòng thủ các căn cứ hải quân Nô-vô-rô-xi-xcơ A-na-pa, Tu-áp-xe”. Như
vậy, các quan điểm là trùng hợp nhau.
Ngoài ra, chúng tôi còn đề nghị một loạt biện pháp gắn liền với việc tổ
chức các lực lượng dự bị ở Cáp-ca-dơ, tổ chức việc cung cấp cho bộ đội qua
biển Ca-xpi-en và bằng đường bộ, với việc cấp máy bay cho phương diện
quân, cũng như với các công việc khác thiết yếu cho việc phòng thủ.
Sau khi tổ chức cho các tập đoàn quân xe tăng phản công ở sông Đôn, A.
M. Va-xi-lép-xki bay về Mát-xcơ-va để báo cáo với Đại bản doanh những
kết luận và đề nghị của mình về phương diện quân Xta-lin-grát. Nhưng
