của anh Zack) vắng mặt, Ned phối giống con ngựa cái trong đội ngựa kéo
xe thuần chủng của bác với con lừa kéo cày. Khi kết quả to tướng tới kỳ và
con la con ra đời, bác McCaslin bắt Ned mua nó bằng cách trừ mười xu
mỗi tuần trong tiền lương của Ned. Ned mất ba năm mới trả xong, khi ấy
con la đã thắng mọi cuộc tranh tài với các con la khác trong vòng mười lăm
hay hai chục dặm, rồi đấu với các con la trong vòng bốn năm chục dặm và
thắng hết.
Cháu sinh ra quá muộn để quen thuộc với loài la và sẽ khó có thể hiểu
được sự đáng ngạc nhiên, thậm chí sửng sốt của vụ này. Một con la chỉ cần
một lần phi nước đại nửa dặm về hướng nào đó do người cưỡi nó chọn
cũng đủ để trở thành huyền thoại trong xóm; con la trước sau như một, lần
nào cũng làm như vậy sẽ là một hiện tượng không thể tưởng tượng. Vì khác
với ngựa, loài la quá thông minh để chịu đứt tim chỉ vì hào quang chạy
quanh vòng đua dài một dặm. Thật ra, ta đánh giá loài la chỉ thua loài chuột
về trí thông minh, sau đó mới tới loài mèo, rồi chó, và ngựa sau cùng ‐ tất
nhiên nếu đồng ý với định nghĩa của ta về trí thông minh: đó là khả năng
đáp ứng với môi trường, nghĩa là chấp nhận môi trường nhưng vẫn giữ
được ít nhất một số tự do cá nhân.
Dĩ nhiên ta xếp loài chuột hạng nhất. Nó sống trong nhà mình nhưng
không hề giúp mình mua nhà hay xây hay sửa chữa hay trả thuế; nó ăn cái
mình ăn mà không giúp mình nuôi trồng hay mua hay ngay cả khiêng về
nhà; mình không thể tống khứ nó, nếu nó không ăn thịt đồng loại thì nó đã
làm chủ thế giới từ lâu. Con mèo đứng thứ ba với một số phẩm chất tương
tự nhưng là một loài yếu hơn, kém hơn, nó không cần cù cũng chẳng tất
bật, nó ăn bám vào mình nhưng nó không thích mình; nó sẽ chết, ngưng
hiện hữu, biến mất khỏi trái đất (ta muốn nói về dạng đã thuần hoá của
chúng) nhưng cho tới nay nó chưa phải thay đổi. (Có một truyện ngụ ngôn,
ta nghĩ là truyện của Trung Quốc, chắc là trong văn chương: Hồi ấy loài
mèo là sinh vật chúa tể trên trái đất, sau nhiều năm cố đối phó với nỗi
thống khổ của cái chết nói chung ‐ nạn đói, dịch bệnh, chiến tranh, bất
công, rồ dại, tham lam ‐ nhà nước văn minh đã triệu tập một hội nghị các
