Công tước phu nhân mẹ nàng suốt ngày ở lì trong phòng riêng, đến bữa
ăn mới ra khỏi đó. Chiều nào cũng vậy, bất kể thời tiết tốt hay xấu bà đều ra
nghĩa trang. Stephanie rất thích những lúc mẹ vắng nhà như thế. Nghĩa
trang nằm cách lâu đài hai cây số, đi bộ thong thả ra đó, hít thở không khí
trong lành cũng là một cách hoạt động. Riêng chủ nhật thì nàng phải cùng
đi với mẹ. Hai mẹ con lặng lẽ đi, không nói với nhau một lời. Đến trước hai
ngôi mộ mới đắp, cả hai đều lặng lẽ lần tràng hạt. Nàng thấy mẹ nàng lầm
rầm khấn, nhưng để ý thì không thấy bà nhắc đến tên chồng và con trai,
cũng không nói lên mấy tiếng: Chồng tôi hoặc cha con, con trai tôi hoặc
anh con Stephanie có cảm giác nàng bị mẹ gạt ra ngoài, coi nàng không
xứng đáng được yêu quý cha, anh cũng như nhớ nhung đến họ.
May thay nàng có chị quản gia Suzane, có anh Aimé, con trai bác thợ
làm bánh, bà Mayeux … họ đều quan tâm đến nàng, chuyện trò và cười với
nàng, luôn nhắc đến cha và anh nàng lúc sinh thời, trong khi công tước phu
nhân mẹ nàng thì như thể đã chôn chặt họ, cả trong lòng đất cũng như trong
tâm trí.
*
Càng ngày Stephanie càng lánh xa mẹ. Nàng tự trách bản thân là vô ơn,
bất hiếu nhưng nàng không sao quên được chuyến đi khủng khiếp chở thi
hài của cha và anh, những đêm dài nặng nề trong các quán trọ dọc đường,
những bữa ăn căng thẳng. Giờ đây toà lâu đài trở thành như một nấm mồ và
nàng luôn tìm cách thoát khỏi nó bao nhiêu càng tốt. Nàng lang thang ra
rừng, vào các xóm tá điền để được hưởng những giờ phút thoải mái, nhẹ
nhõm.
Nàng rất hay vào xóm Pot - Bleu, đem những viên đường cho con Cezar ăn
và trò chuyện với bà già Mayeux. Bà pha trà mời nàng theo kiểu "ngày
xưa" vẫn thường pha cho công tước phu nhân.
"Ngày xưa", hai tiếng ấy bà già Mayeux rất hay dùng để chỉ thời gian trước
đó, khi công tước Boisanudoin cha nàng còn sống và gia đình còn ấm áp
