hóa điên hay tự cho mình phát đạn vào trán. Chẳng lẽ tôi chưa biết anh,
chẳng lẽ chưa có tấm gương nào sao?
- Gương như thế nào? Cậu biết trường hợp nào tương tự sao? Kể đi, Vasily
Petrovich!
Tôi sấn tới anh ta, và anh kể cho tôi “tấm gương” của mình.
- Có một anh sĩ quan pháo binh bị thương kể cho tôi. Họ vừa đi khỏi
Kishinev hồi tháng tư, ngay sau khi tuyên bố chiến tranh. Mưa dầm dề,
đường bị cuốn hết, chỉ còn toàn bùn đất, ngập đến nửa bánh xe chở vũ khí.
Đến nỗi người ta không dùng ngựa nữa, mà buộc thừng rồi lấy sức người
kéo. Lần chuyển quân thứ hai, đường sá thật kinh khủng: mười bảy dặm thì
phải leo mười hai ngọn núi, còn lại toàn bãi lầy. Thế mà vẫn phải đi. Mưa
tầm tã, trên mình không chút khô ráo nào, đói khát, mệt mỏi, còn phải kéo
nữa. Dĩ nhiên cứ kéo, cứ kéo rồi con người ta cũng ngã vập mặt xuống bùn
mà ngất đi. Cuối cùng đến một vũng lầy không cách nào tiến lên được nữa,
thế mà vẫn bị la mắng! “Những chuyện đó nhớ lại thật khủng khiếp”, anh sĩ
quan của tôi bảo thế. Cậu bác sĩ của họ còn trẻ, mới ra trường, tính dễ xúc
động. Cậu ta khóc. “Tôi không thể chịu nổi cảnh kinh hoàng này, tôi đi
trước đây”. Thế là đi mất. Quân lính bẻ cành cây đủ để xây cái đập bằng
cây, và cuối cùng ra khỏi được chỗ đó. Người ta đưa pháo lên đồi, và trông
thấy cậu bác sĩ treo mình trên cây... Đấy, tấm gương cho anh. Con người
không thể chịu nổi sự hành hạ như thế, thì anh có vượt qua nổi hay không?
- Vasily Petrovich, phải chăng chịu đựng những khổ đau đó vẫn còn hơn là
tự vẫn như anh chàng bác sĩ đó?
- Tôi chẳng thấy có gì tốt đẹp khi chính anh bị kéo đến kiệt lực thế.
- Lương tâm tôi sẽ bị cắn rứt, Vasily Petrovich ạ.
- Cái đó với tôi quá tinh tế. Anh nói với chị tôi ấy. Chị ấy hợp với những
thứ tinh tế đó lắm. Mổ xẻ “Anna Karenina” thành từng mẩu hay nói về
