của anh thế nào khi người ta gọi anh vào lính và bản thân anh phải bắn vào
người khác.
- Người ta không gọi tôi đâu, Vasily Petrovich ạ, tôi đã ghi tên vào dân quân
rồi.
- Nhưng nếu chiến tranh kéo dài, thì dân quân cũng bị gọi đến. Đừng chủ
quan, rồi sẽ đến lượt anh đấy.
Tim tôi thắt lại. Tại sao ý nghĩ đó không đến với tôi sớm hơn? Quả thực dân
quân cũng bị gọi vào lính - chẳng có gì là không thể cả. “Nếu chiến tranh
kéo dài”... phải, nó có lẽ đang kéo dài. Mà nếu như cuộc chiến này không
kéo dài, thì cũng thế thôi, sẽ có cuộc chiến khác bắt đầu. Tại sao lại không
đánh nhau? Tại sao lại không lập những chiến công vĩ đại? Tôi có cảm giác
rằng cuộc chiến hiện nay chỉ là mở đầu cho những cuộc chiến mai sau, mà
cả tôi, cả thằng em nhỏ của tôi, cả đứa con sơ sinh của chị gái tôi đều không
thể tránh khỏi. Và lượt của tôi sắp đến nơi rồi.
Biết giấu cái “tôi” của mi đi đâu đây? Toàn bộ con người mi chống lại chiến
tranh, nhưng chiến tranh vẫn buộc mi phải vác súng lên vai, ra trận để chết
và để giết người. Không, điều đó không thể được! Tôi là con người trẻ tuổi,
hồn hậu, ôn hòa, trước giờ chỉ biết đến sách vở, giảng đường, gia đình và
một vài bạn bè thân thiết, chỉ biết nghĩ rằng hai năm nữa sẽ bắt đầu một
công việc khác, một lao động của tình yêu và sự thật; và cuối cùng, tôi, một
con người đã quen nhìn thế giới một cách khách quan, quen đặt nó trước
mặt mình, tưởng rằng mình đã hiểu rõ cái ác trong nó nên tránh được cái ác
đó - tôi thấy rằng tòa nhà yên bình của tôi đã sụp đổ, còn bản thân mình
đang vội vã khoác lên vai mình chính cái áo với những chỗ rách và vết bẩn
mà chỉ bây giờ tôi mới xem tới. Không sự phát triển nào, không sự nhận
thức về bản thân và về thế giới nào, không một tự do tinh thần nào đem lại
cho tôi một tự do vật chất bé nhỏ - tự do được sử dụng thân thể mình.
***
