đến cách nói dối tồi tệ nhất và cũng chẳng hiểu người ta nói dối như thế
nào? - Mark Twain nói với nhà phê bình - Muốn quả quyết một cách mạnh
dạn như thế cần phải có nhiều kinh nghiệm trong chuyện đó, ông bạn ạ. Mà
ông thì không có kinh nghiệm và không thể nào có nó được. Trong lĩnh vực
này, ông là kẻ dốt nát và ngu ngốc".
Inf kể lại rằng trong một thành phố nhỏ ở quê hương Mark Twain ông
thấy có tượng Tom Sawyer, Huckleberry Finn. Trong bức tượng, Finn nắm
đuôi một con mèo chết. Ờ nhỉ, tại sao ta lại không dựng tượng các nhân vật
văn học? Thí dụ tượng Don Quixote
[16]
hay Gulliver
[17], Pavel Korchagin, Tatiana Larina, Taras Bulba, Pier Bezukhov, Ba
chị em của Chekhov, Maksim Maksimych hay Bela của Lermontov?
[18]
Tất cả những điều tôi viết ra ở trên là cái dây xích liên tưởng. Số lượng
những liên tưởng có thể là vô tận. Nếu như đặt mắt xích đầu vào mắt xích
cuối của các liên tưởng ấy lại bên nhau - cái áo len đỏ và tượng Bela - thì, lẽ
dĩ nhiên, tất cả đường đi của liên tưởng sẽ giống như sự mê sảng.
Tôi nói nhiều về liên tưởng chỉ vì nó tham gia rất chặt chẽ trong sáng
tác.
Trong câu chuyện dài dòng về trí tưởng tượng ở trên kia chỉ có một
điểm là rõ ràng: nếu không có tưởng tượng thì không có văn xuôi thật sự và
cũng chẳng có thơ.
Có lẽ Bestuzhev - Marlinsky đã nói về tưởng tượng hay hơn hết thảy:
