như thế ấy. Nhưng chúng thay đổi không ngừng. Từ 1870, tình hình công
nghiệp và tài chính của đất nước đã trải qua bốn, năm cuộc cách mạng mà các
nhà kinh tế học không dự kiến và cho đến nay họ vẫn chưa hiểu nổi. Trong xã
hội cũng như trong tự nhiên, những sự biến đổi đều xảy ra ở bên trong.
Về vấn đề chính phủ, ông ta có cái nhìn rõ ràng và thiển cận. Thiết tha gắn
bó với hiện tại và ít quan tâm tới tương lai, ông không hề băn khoăn về các
đảng viên Xã hội. Không hề lo lắng mặt trời và chế độ tư bản một ngày nào đó
có bị tiêu diệt hay không, ông chỉ biết hưởng thụ. Theo ông, nên phó mặc cho
thời cuộc. Chỉ có những kẻ ngu ngốc mới chống lại và chỉ có những thằng điên
mới đi trước trào lưu.
Nhưng bản chất vốn âu sầu, bá tước Mnctanh có những dự cảm buồn bã.
Anh nói đến tai họa một cách bóng gió.
Những lời nói lo âu của Mactanh làm xúc động Sơmôn ngồi phía bên kia lọ
hoa. Bắt đầu than vãn về liên đoàn, Ông ta giảng giải nếu chỉ có một mình và
hoạt động riêng rẽ thì các dân tộc Cơ đốc giáo không thể hoàn toàn thoát khỏi
cảnh man rợ, và nếu không có người Do Thái và người Ả Rập thì châu Âu
ngày nay vẫn còn giống như ở thời kỳ những cuộc Thập tự chinh, chìm đắm
trong dốt nát khổ ải và tàn bạo.
- Thời Trung cổ – ông ta nói – dù kết thúc đối với các cuốn giáo khoa lịch sử
người ta phát cho học sinh để lừa gạt chúng. Thực ra, những kẻ man rợ vẫn là
những kẻ man rợ. Sứ mệnh của Ixraen là giáo huấn các dân tộc. Chính Ixraen,
vào thời Trung cổ, đã mang lại cho châu Âu trí tuệ của châu Á. Chủ nghĩa xã
hội làm các ngài khiếp hãi. Đó là nỗi đau của người Cơ đốc giáo, nó giống như
chế độ tu viện. Còn tình trạng vô chính phủ ư? Các ngài không thừa nhận trong
đó cái họa Anbigioa và Vôđoa ngày xưa hay sao?
Ngày nay, chỉ có người Do
Thái xưa kia đã từng giáo huấn và khai hóa châu Âu, là có thể cứu nó thoát
khỏi cái họa Tôn giáo hiện đang giằng xé nó. Nhưng họ đã không làm tròn bổn
phận. Họ trở nên những tín đồ Cơ đốc Giáo trong số các tín đồ Cơ đốc giáo.
Và chúa trừng phạt họ, cho phép lưu đày họ và tước đoạt của cải của họ. Đâu
