- Đúng. Em con nói đúng. Để cha kể tỉ mỉ các con nghe. Các con cần biết
để khi có đủ trí khôn, các con mới hiểu cha anh một cách rành rõ thì mới
khen chê lịch sử được đúng đắn... - Anh nhấp một tí rượu. Giọng anh buồn
buồn - Hồng Dật lên ngôi, lấy niên hiệu là Hiệp Hòa. Ông vua nay vốn là
người cầm đầu trong việc ký văn tự bán nước gọi là hiệp ước Quý Mùi
(1883). Ông ở ngôi được bốn tháng thì bị Hội đồng phụ chánh đại thần bắt
uống thuốc độc, chết vào ngày 30 tháng 10 năm Quý Mùi (29/11/1883).
Ngay lúc đó, Phụ chánh đại thần Trần Tiễn Thành bị ám sát. Hội đồng phụ
chánh liền đưa Ưng Đăng lên ngôi, niên hiệu Kiến Phúc vao ngày mồng 3
tháng 11 năm Quý Mùi (2/12/1883). Cả một chuỗi thảm kịch diễn ra liên
tiếp trong cung giữa lúc giăc Tây bao vây kinh đô của chúng ta. Đấy, cha
chỉ nói sơ qua vài việc để các con biết. Sau khi lấy gọn đất Nam Kỳ của
chúng ta, chính phủ Tây dương cử luôn một tên quan đưng đầu ngành quan
cai trị xứ Bắc Kỳ của chúng ta là Ác-măng (Harmand). Chúng nó cử một
tên vừa ác độc, vừa dã man để giết tróc dân mình. Cha nghe nói, cái tên
Ác-măng này đã từng là quan sứ thần Tây dương ở bên Xiêm, rồi sang Ai
Lao, đến Sài Gòn, ra Hà Nội. Tên Ác-măng khéo che dấu âm mưu thâm
độc nên mới được chức đại diện cho chính phủ Tây dương đến coi việc cai
quản xứ Bắc Kỳ. Đúng vào giữa năm Quý Hợi ấy, Tây dương mở các trận
đánh chiếm khắp Bắc Kỳ, ép triều đình Huế phải ký hiệp ước công nhận
quyền đô hộ của Pháp trên toàn bờ cõi nước Nam ta. Vua Tàu để cho mười
bảy doanh quân đổ bộ vào Bắc Kỳ của ta trước đó mấy tháng. Mười hai
doanh quân do tướng Hoàng Quế Lan chiếm đóng các tỉnh Cao Bằng, Lạng
Sơn, Thái Nguyên, Bắc Ninh. Tướng Triệu Ốc chỉ huy năm doanh quân
chiếm đóng Tuyên Quang và một phần Thái Nguyên. Sau đó vua nhà
Thanh lại phái thêm Từ Diên Húc đem tiếp quân sang Việt Nam ta để cùng
với hai tên Hoàng Quế Lan và Triệu Ốc cố chiếm bằng được Bắc Kỳ của ta.
Trong tình thế đất Bắc bị dày xéo như vậy thì tên Ác-măng đã được lệnh từ
bên chính quốc: Cho mở mặt trận tấn công kinh đô Huế!
Đúng ngày mười tám tháng bảy năm Quý Mùi (20/8/1883) giặc Tây
dương đánh chiếm cửa Thuận An, cửa ngõ của kinh đô ta. Thủy quân của
