- Việc chi phải sợ?
Huệ Minh có phần tự ái với Khiêm:
- Răng anh Khiêm hỏi lạ rứa? Nỏ lẽ bọn tôi không biết đau xót nước mất,
thương nhớ và kính trọng Đức Hàm Nghi vì nước phải đi đày sang đất
nước người?
Biết Khiêm lỡ lời, thấy Huệ Minh buồn thật sự, Côn đỡ lời thay anh:
- Mệ, cậu Kỳ, đừng giận lời anh Khiêm vừa nói. Bởi hôm cha tôi kể
chuyện kinh đô thất thủ có dặn rằng: Yêu nước là một tình cảm, là nghĩa vụ
thiêng liêng của mọi người dân ở trong một nước. Vậy mà, ở nước ta hiện
thời không được nói đàng hoàng chữ Ái Quốc. Cả đến Chiếu Cần Vương
của Đức vua Hàm Nghi cũng bị coi là "ngụy chiếu". Cha dặn bọn tôi là
phải giữ miệng. Mệ và cậu Kỳ hiểu cho lòng bọn tôi.
Huệ Minh vẻ xúc động, mắt nhìn xuống, khép nhẹ hàng mi. Diệp Văn
Kỳ hồn nhiên, nói:
- Cái bụng cậu Khiêm, cậu Côn thiệt như đếm vậy đó, mệ Huệ Minh ạ.
Ngày tụi mình nhập môn, thầy cử Sắc cũng đã dạy bài Ái Quốc là bài mở
đầu "lót dạ" cho chúng mình để theo đường học của thầy. Hôm tôi ngồi học
ôn bài Ái Quốc, cha tôi đang đi dạo ngoài hiên môn, tôi không để ý. Tôi
đọc to từng câu trong bài để dễ thuộc. Lúc đọc câu: "Quốc gia, tải dân chi
châu dã... Bạn Tổ Quốc, do châu nhân tự huyệt kỳ châu dã...", cha tôi bước
vô nói: "Con hãy giải nghĩa Nôm cha nghe". Tôi nói như lời thầy giảng:
"Nước, Tổ Quốc là con thuyền chở dân, kẻ phản lại Tổ Quốc chẳng khác
chi người ở trong con thuyền đã đục thuyền thủng giữa biển khơi". Cha tôi
gật đầu nói với tôi: "Cụ Thượng Tấn (Đào Tấn) đã chọn được một người
thầy dạy con học đúng như cha mong đợi! "Xưa và nay, đất Nghệ đều là đất
sinh hào kiêt, sinh anh tài, sinh người nghĩa khí!"
- Mệ còn giận tôi nữa không, mệ Huệ Minh?
- Khiêm hỏi rất hồn nhiên.
- Buồn. Tôi nỏ giận mô. Mà cũng hết buổi rồi.
