- Phó Tràng ngấp từng ngụm nhỏ như uống rượu. Anh vẫn giữ cái chén
trong lòng bàn tay. Anh cử Sắc nâng cái ấm sành lên, phó Tràng liền chìa
chiếc chén màu da lươn đón dòng nước tỏa hương chè sen thơm ngon.
Phó Tràng nhấp trà, nói một giọng trầm trầm khác hẳn thường ngày:
Tui nói ra, có điều chi sai, xin thầy xá quở cho.
- Đâu dám. Chú cứ tự nhiên - Anh cử Sắc đỡ lời.
- Từ ngay gia đình thầy cử vô đây, tui đươc làm người láng giềng, chạy
đi chạy lại với ông bà, với hai cậu nhỏ, chừ lại được phép gọi các cậu là
cháu, thân mật hiếm có lắm. Hiếm có thiệt tình. Có người biểu với tui:
Thầy cử là người Nghệ nên nhiều chữ và giàu nhân đức. Tui không hoàn
toàn tin theo các quan niệm ấy. Tui hỏi họ rằng: Ở trong triều hiện còn có
ông cử nhân người Nghệ lên đến chức Phụ chánh đại thần, Duyên Mậu
quận công, suýt nữa là được phó vương trấn ở Bắc Kỳ do có công trung
thành với Tây, giết dân chúng, đàn áp quân khởi nghĩa của quan Tán tương
quân vụ Nguyễn Thiện Thuật. Tui là người đất Thần kinh ni, đã nhìn thấy
rõ mặt những ông quan, ông vua. Thật hay giả, thiện hay ác. Tui ra đời lúc
Tây đánh chiếm cửa Hàn (Đà Nẵng). Ngày kinh đô thất thủ tui đã hăm sáu
hăm bảy tuổi rồi. Gốc tổ của tôi ở Đà Nẵng, thầy cử ạ.
Anh cử Sắc đỡ lời ngay:
- Chúng tôi biết chữ, lẽ ra chúng tôi và hai cháu phải gọi chú bằng bác
mới phải đạo.
- Không hề chi việc gọi chú hay bác, thưa thầy. Điều cốt tủy là cách đối
xử giữa người với người, thầy cử ạ. Như tui vừa thưa chuyện với thầy đó.
Lòng người bạc lắm, hiểm lắm. Tui đã thấy, mắt tui đã nhìn rõ giữa thanh
thiên bạch nhật chứ nỏ phải nghe ai kể. Đúng cái buổi sáng 23 tháng 5 năm
Ất Dậu, quan tướng thân thần hộ giá Vua Hàm Nghi ra khỏi hoàng cung.
Kinh đô chìm ngập trong khói lửa. Tui cũng chạy loạn như mọi người.
Nhưng trong khi chạy, có những tiếng kêu cứu thất thanh giữa đám cháy.
Có người nhảy vô lửa cứu người. Tui không thể chạy dài thoát thân được
đã nối gót những người đang cứu người bị nạn, tui lao qua một đống lửa,
