mình đã thẹn thùng, buông những hàng mi tuyệt mỹ xuống. Những người
am hiểu hết sức kinh dị, ngắm nghía, tỏ vẻ thán phục cái tác phẩm do một
cây bút mới từ trước chưa có tên tuổi sáng tạo nên. Người ta như nhìn thấy
trong bức họa vừa có những dáng điệu cao quý, thanh cao của Raphael, vừa
có nét bút điêu luyện tuyệt vời của Correge. Nhưng sức mạnh của bức họa
phần lớn toát ra từ sức sáng tạo dồi dào thấm nhuần đến tận những chi tiết
nhỏ nhất của bức tranh. Họa sĩ đã phát hiện và thấu hiểu được cái quy luật
và sức mạnh nội tại của mọi vật. Chỗ nào cũng thấy rõ cái dáng tròn trĩnh
thanh thoát của đường nét trong thiên nhiên, điều mà chỉ người nghệ sĩ có
sức sáng tạo mới nhận ra được, còn người thợ sao chép chỉ vẽ thành những
góc cạnh xù xì. Rõ ràng là tất cả những gì lấy từ thế giới bên ngoài trước
hết phải được lắng lại trong tâm hồn họa sĩ, rồi từ đấy, từ một ngọn suối
bên trong, tuôn vọt ra bài ca hài hòa, trang trọng đó. Cái vực thẳm ngăn
cách giữa sự sáng tạo với việc sao chép thiên nhiên một cách đơn thuần,
ngay kẻ không biết gì về hội họa cũng nhìn thấy rõ.
Thật khó có bút nào tả được cái không khí im lặng phi thường bất giác
bao trùm lên đám người đang chăm chú nhìn bức tranh: không một tiếng
động, không một tiếng sột soạt khe khẽ, trong khi đó bức tranh cứ như bay
bổng lên dần, mỗi lúc một rực rỡ hơn, tuyệt diệu hơn, nó tách ra khỏi mọi
vật xung quanh, để đạt tới cái giây phút thiêng liêng, chính cái giây phút
trái cây từ trên trời rơi vào tay người nghệ sĩ, cái giây phút mà cả một đời
người chỉ là một cuộc chuẩn bị để đạt đến. Những giọt nước mắt thán phục
bất giác thấy ứa ra trong khóe mắt những người đứng xem tranh. Tưởng
chừng như tất cả những thị hiếu, tất cả những sở thích dù sai trái và xấc
lược đều hòa hợp lại trong một bản nhạc thầm lặng ca ngợi tác phẩm thần
diệu này.
Im lặng, miệng há hốc, Chartkov nhìn bức tranh, và khi những người
xem tranh đã dần dần bắt đầu lên tiếng bàn tán về giá trị tác phẩm, và khi,
cuối cùng, người ta yêu cầu anh ta cho ý kiến, Chartkov mới sực tỉnh,
chuẩn bị phát biểu một ý kiến cũ sạo, một ý kiến nhạt nhẽo mà các họa sĩ
đã chai sạn thường dùng, đại loại như: “Ồ, dĩ nhiên nghệ sĩ không phải là
