BƯỚC ĐƯỜNG CÙNG - Trang 95

- Thế thì anh lầm. Chỉ nên có món tiền thưởng cho chức dịch phần thu,
tức là đền công khó nhọc, đầu đèn và phí tổn hành lý. Còn chỉ là những tiền
dân è cổ ra góp nhau để học có tiền lễ quan để quan làm ngơ đi cho họ tha
hồ mà bóp dân.
Pha ngớ ra. Dự giảng:
- Thì quan là lính ăn lương nhà nước, tức là ăn lương, trích ở thuế dân
đóng, thì họ phải làm việc cho dân, sao hơi có việc gì dân cũng phải cho
tiền họ lần nữa? Thế thì mình ngu, mình dại. Bổn phận họ phải trông nom
canh thuế. Không gì vô lý bằng trình sổ cũng lễ tiền, tạ thuế cũng bằng
thuế. Làm gì mà phải tạ? Đấy chẳng qua là tiền hoa hồng mà bọn mọt dân
trích ra để quan bênh họ, nếu họ bị khiếu nại.
Pha mỉm cười:
- Chẳng trách người ta kêu cậu bướng quá.
- Thế nào là bướng? Tôi không bướng. Tôi chỉ muốn có lẽ phải. Bọn
cầm quyền cứ thấy ai hiểu lẽ phải, ngăn cản không cho họ làm bậy, thì họ
bảo là bướng. Thế hãy hỏi quan, lính trên huyện ăn lương để ngồi không à?
Sao động có việc gì bắt họ phải làm thì mình lại cứ tống tiền vào cho họ hư
quen đi. Là tại mình ngu, cho nên họ mới bắt nạt mình được.
Pha hiểu, cười vang. Dự tiếp:
- Dân quê ta nơi nào cũng bị quan lại, hương lý đục khoét, chỉ tại dân
ngu, vô học.
Pha cảm động, thở dài nhìn vợ, nói;
- Đấy, thế mà lúc nãy tôi bảo nhà tôi rằng tôi học quốc ngữ, nhà tôi cứ
không bằng lòng.
Chị Pha cãi:
- Rõ bịa nào. Ai không bằng lòng?
Dự nói:
- Làng ta không có trường là một điều hết sức tai hại. Những tiền làng
tiêu về việc ăn uống cùng để nay lễ quan, mai lễ quan, tôi tưởng làm được
mấy cái trường và nuôi được mấy thầy giáo chứ lỵ. Tôi may được bác Tân
khuyên bảo học hành, nên bây giờ mới rạng một tí, biết thế nào là lẽ phải,
thế nào là áp bức. Chứ trước kia, cứ bị người ta nhồi sọ mãi, cho nên cũng