Ngày 7/6/1862, các sứ thần Việt Nam rời Sài Gòn trở về Huế
tường trình nhiệm vụ của sứ bộ: kết quả đáng buồn, chẳng đáp ứng
được bao nhiêu với ước vọng của nhà vua.
Đất nước bị cắt mất ba tỉnh miền Đông: Gia Định, Định
Tường, Biên Hòa; người ta buộc một nước đã bị xơ xác vì bao nhiêu
nạn chiến tranh và chiếm đóng phải trả một số chiến phí quá đổi
nặng nề: 4 triệu đồng bạc, tức khoảng 2.800.000 lượng bạc. Sau
nữa là chuẩn y mười hai điều khoản liên quan đến vấn đề hành
đạo Kitô và mở cửa đất nước cho việc buôn bán đối ngoại. Dĩ nhiên
là trong bữa tiệc tiễn đưa sứ đoàn, tuy có vẻ lạc quan bên ngoài, triều
đình chẳng ai hy vọng họ trở về với những thắng lợi lớn. Nhưng
không ai có thể nghĩ rằng họ sẽ ký kết một hòa ước tai hại như vậy.
Tự Đức khi đọc văn bản hòa ước ấy chỉ còn biết thở dài:
“Than ôi! Nào Trẫm có làm nên tội tình gì cho đến nỗi nhân
dân phải chịu một số phận tàn khốc đau thương như vậy đổ
xuống trên đầu?
Còn các khanh, những sứ thần khốn khổ, các khanh đã làm
gì? Các khanh đã hoàn thành nhiệm vụ của mình như vậy đó
sao?
Chao ôi! Các khanh không chỉ là những kẻ mang trọng tội dưới
triều đại của Trẫm mà các khanh sẽ phải chịu hậu quả nặng
nề về tội lỗi của mình trước lịch sử muôn ngàn đời!”
Phan Thanh Giản, phó ngự sử đại thần, chủ tịch, tòa án lễ nghi,
Thượng thư, chủ tịch tòa án tài chánh, tổng giám đốc quốc sứ quân
và trường Quốc Tử Giám của Hàn lâm viện Hoàng gia, bị hạ chức
làm Tổng trấn tỉnh Vĩnh Long.
