“Thà thua xuống láng, xuống bưng
Kéo ra đầu giặc bởi chưng quần thần”
Tự Đức chẳng làm gì cụ thể để giúp những người dân các tỉnh
miền Nam ấy. Ngược lại, chẳng những không thông cảm với dân
về thử thách đau thương này, không quay lại với họ cùng với họ tìm
một phương tiện nào có hiệu lực thu hồi các tỉnh đã mất, nhà vua
lại an tâm đóng kín cửa thành, ẩn mình trong đó để làm thơ, ban
hành chiếu chỉ và nhất là lấy ngân khố quốc gia xây dựng những
công trình vô ích như Lăng Vạn Niên, tức ngôi mộ của nhà vua, là một
minh họa hoàn chỉnh.
Bất chấp những lời cầu khẩn của nhiều người tai mắt nhắc
lại cho vua nhớ những tỉnh đã bị mất vào tay kẻ thù, những cuộc nổi
loạn tàn phá miền Bắc, sự nghèo đói hoành hành khắp mọi nơi
đất nước non sông và yêu cầu nhà vua chấm dứt những sự lãng
phí ấy đi; nhà vua không hề chút nào thông cảm với những nỗi lo,
sợ hãi của nhân dân, mà chỉ trả lời… “Không những Trẫm bận trăm
thứ việc lại còn bị ốm đau thường xuyên. Nếu các người quan tâm
đến những chuyện vặt thì Trẫm còn làm việc thế nào được?”
nhà vua tiếp tục chi những số tiền khổng lồ cho việc xây dựng
lăng của mình.
Chẳng những Tự Đức không phàn nàn than thở gì về chuyện để
mất một phần quan trọng của giang sơn Tổ Quốc và những hy
sinh của người dân, mà từ 1862 đến 1867, trong giai đoạn người dân
Nam Bộ chiến đấu dũng cảm chống bọn xâm lược Pháp - Tây Ban
Nha, đâu đâu khắp nước đều có những thỉnh cầu của dân chúng
yêu cầu nhà vua giúp dân đánh đuổi ngoại bang xâm lấn, Tự Đức
đã nhiều lần phê chú vào các đơn thỉnh cầu đáng ghi nhớ sau đây:
“Từ sáng đến tối, các người chỉ yêu cầu đánh giặc [Pháp], bây giờ
các người muốn cho mẹ Trẫm và Trẫm phải ra đi cả hay sao?”
