La Grandière bắt đầu đặt quyền sở hữu điền địa của họ trên
những nền tảng bất khả xâm phạm. Những đất đai và nhà cửa mà
các chủ nhân đã bỏ trốn trong lúc binh đao đã được công bố là
“vắng chủ” và với tư cách đó bị sát nhập vào tài sản công cộng. Các
chủ cũ của những đất đai nhà cửa đó được quy định một thời gian
tính đến ngày 13/9/1863 là hết hạn để trở về nhận lại sở hữu tài
sản của mình, nếu có xuất trình chứng minh sở hữu.
Trên thực tế, nền tảng của sự sở hữu và sự công bố “tài sản
vắng chủ đó” mà năm 1898 sẽ được lập lại, cùng với quy chế “đất
tự do” che giấu một sự cướp đoạt vô cùng đểu giả.
Ngày 16/4/1863, hiệp ước được phê chuẩn, chấm dứt ít nhất là
về lý thuyết, năm năm chiến tranh. Đúng một tháng sau, La
Grandière quyết định “đại lượng” lập ra chứng chỉ sở hữu, nhằm
“chấm dứt niềm lo âu” của những người bản xứ về những tin đồn
sẽ tước quyền sở hữu tài sản của họ để làm lợi cho chánh phủ, hoặc
lợi cho những cá nhân nào đó. Ông ta cho các chủ cũ một “thời hạn
rộng rãi” là bốn tháng để trở lại quyền sở hữu đất đai của họ, dĩ
nhiên là phải xuất trình mọi thứ giấy tờ cần thiết. Đại đa số
những người chủ cũ ấy đều là người thất học, mà những quyết
định chính thức lại chỉ niêm yết bằng tiếng Pháp. Nếu thêm vào
đó cái tính chất tồi tệ của các phương tiện giao thông và thông tin,
thì ta có thể thấy được rằng thời hạn bốn tháng ấy chỉ đủ để
người ta nhận thức được rằng chiến tranh đã chấm dứt và người ta
có thể trở về, còn may ra thì đủ để tìm lại được những giấy tờ cần
thiết xuất trình cho chánh phủ. Trong đại đa số trường hợp, năm
1867, cũng như năm 1868 sau này, thời hạn quy định đã kết thúc mà
hầu như chưa có lấy một ông chủ đất cũ nào có khả năng thực hiện
các quyền của họ.
Vậy là các đất đều chính thức là “vắng chủ” hết. Chánh phủ có
quyền sử dụng. Kể ra các nhà chức trách thuộc địa sáng suốt và lo
