chính trị địa phương. Ông đã mặc áo và đeo thẻ bài quan lại Trung
Quốc; các hiệp ước đã ký cho phép ông được hưởng quyền đó.
Vấn đề trở về Sài Gòn theo con đường sông Hồng không đặt
ra, vì đoàn thám hiểm không có nhiệm vụ phải đi băng qua Bắc kỳ.
Trước khi trở về qua sông Dương Tử, các nhà thám hiểm cố sức,
một lần cuối cùng quay lại vùng thượng Cửu Long và ngược lên
đến ngọn nguồn của nó. Tại Tong-tchoueng, kề sông Xanh, đoàn
chia làm hai nhóm và chia tay nhau. Doudard de Lagrée, vốn đã
kém sức khỏe ngay từ ngày đầu ra đi, bây giờ bị ốm nặng và kiệt
sức. Garnier, với một toán nhỏ, đi sâu về phía Tây. Nhưng những
cuộc loạn ly đang hoành hành tại vùng Taly cản trở không cho phép
các nhà thám hiểm tiếp tục ý đồ của họ. Khi quay trở lại chỗ cũ, họ
được tin Doudard de Lagrée chết rồi. Và Francis Garnier, vào
những ngày cuối cùng của cuộc thám hiểm, nắm quyền chỉ huy;
thực ra Garnier vẫn nắm quyền ấy lâu rồi.
Người ta đến con sông Xanh chỉ trong thời gian ngắn. Đoàn
xuôi theo nó đi đến đâu hỏi thăm đến đấy về những tài nguyên
sản vật trong vùng và khả năng dùng con sông Hồng để chuyên chở.
Đến Hán Khẩu, lãnh sự Pháp giới thiệu Francis Garnier cho một
nhà buôn, mặc áo, đội mũ quan lại Trung Quốc, tay cầm quạt: Jean
Dupuis. Jean Dupuis là người Pháp theo đoàn xây dựng kênh Suez
(nối liền Hồng Hải với Địa Trung Hải và cắt ngang châu Phi với
lục địa châu Á) và sau đó qua Trung Quốc buôn bán. Ông ta ở Hán
Khẩu và chuyên việc bán vũ khí cho các quan lại tỉnh Vân Nam. Ông
ta học tiếng Tàu, hiểu biết sâu sắc tình hình đất nước này và
đang mong được đi xuyên qua Bắc kỳ để tiện đường buôn bán.
Những thông tin và chỉ dẫn của Francis Granier khiến ông ta
phấn khởi cao độ. Hai năm nay, ông ta gửi cho các quan lại ấy
những chuyến hàng chuyên chở bằng vai người, qua những con
