Ở
miền Bắc, một yếu tố mới xảy ra làm tình hình chính trị
khó khăn. Năm 1865 - 1866, những tàn quân của đảng Thái Bình còn
sống sót bị đuổi ra khỏi Trung Quốc, đổ sang tị nạn tại các tỉnh bất
an: Lào Cai, Cao Bằng và Tuyên Quang.
“Thái Bình” có nghĩa là “Triều đại yên ổn”. Cái tên “Thái Bình”
thiệt là mỉa mai khi người thấy đội quân ấy chỉ gieo chiến tranh,
tàn sát, loạn ly; nó là một phái của Kitô giáo, do Hồng Tú Tuyền
(Toàn) sáng lập năm 1851 tại tỉnh Quảng Tây, lấy tên là “Thái bình
Thiên Quốc” (đất nước của Hòa bình thiên giới). Đó là một chuỗi
chiến tranh và tàn sát đẫm máu nhất trong lịch sử nhân loại. Trong
lịch sử giai đoạn này, không một cuộc xung đột nào trên thế giới
dám “giành cái vinh dự rùng rợn” này với Thái bình Thiên quốc: từ
1851 đến 1854 sát hại khoảng 30 triệu người. Đội quân của nó chấp
nhận bất cứ bọn bất mãn, bọn vô lương, du thủ du thực nào gặp. Nó
có nhiều tham vọng thay đổi đất nước, tương tự như một số hệ tư
tưởng cực đoan sau này.
Tập hợp thành những đảng cạnh tranh nhau, “quân Cờ đen” và
“quân Cờ vàng” tự thiết lập cho mình những vùng đất riêng biệt,
theo như “đất phong” thời phong kiến, ít nhiều mang tính cách
độc lập đối với triều đình Huế. Vì tự thấy bất lực không thể bắt
chúng vào khuôn khổ, chánh phủ trung ương Việt Nam đành phải
nhượng bộ: năm 1871, tướng Cờ đen là Lưu Vĩnh Phước được Tự Đức
ban toàn quyền hành động trên địa hạt tỉnh Lào Cai mà thực tế ông
ta đã nắm quyền kiểm soát.
Gốc gác ở Phòng Thành (Quảng Đông) nhưng sinh ở Thượng Tư
Châu (Quảng Tây) năm 1830, Lưu Vĩnh Phước, người của Thái bình
Thiên quốc còn sống sót, do hoàn cảnh, phải phục vụ cho Việt Nam.
Từ nay, trong các công văn giấy tờ gửi cho các chỉ huy quân sự Trung
Quốc vùng biên giới, ông ta tự đặt cho mình chức vụ “Việt Nam
Tam-tuyên Phó Đề-đốc Bảo thắng Phòng ngự sứ” (Phó tổng tư
