để cho bọn cướp biển người Trung Quốc chiếm hữu sông
Hồng và đóng cửa con đường giao thông cho sự buôn bán.
Theo họ, chỉ cần một cuộc viễn chinh không tốn kém bao
nhiêu cũng đủ để quét sạch bọn hải tặc này ra khỏi con sông
Hồng, mở lại thông thương cho sự buôn bán của châu Âu và
đảm bảo an ninh cho nó bằng cách thiết lập một vài đồn lũy
hai bên bờ.
Những gợi ý ấy, tôi không niềm nở đón nhận cũng không gạt
bỏ đi, vì tôi muốn nhất trí với ông [ông ta nói với vị đại sứ]
trước khi quyết định.
Tôi không muốn cạnh tranh với ông, cũng không muốn đi
ngược lại quan điểm của ông. Vậy tôi đề nghị ông hỏi ông
Waddington, dưới một hình thức thân mật và riêng tư, xem thử
chánh phủ của ông có định dựa vào hiệp ước này để nắm ưu
thế đối với nước An Nam, và thi hành những điều khoản liên
quan đến Bắc kỳ hay là chánh phủ ông lờ hẳn xứ sở này đi, từ
bỏ ý định thiết lập nền bảo hộ của mình đối với Bắc kỳ,
cùng sự bảo đảm an ninh và quyền kiểm soát sông Hồng. Câu
trả lời của ông sẽ quyết định cách xử lý của chúng tôi...”
Bằng một bức thư đặc biệt, nhằm giữ kín mối liên lạc mà
Bismarck muốn giữ trong khuôn khổ tuyệt đối cá nhân và bí mật,
Saint-Vallier kể lại câu chuyện tâm sự đó của ông Hoàng thân với Bộ
trưởng Ngoại giao Pháp, Waddington.
Cũng dưới hình thức ấy, ông Bộ trưởng trả lời ông đại sứ, giao cho
ông trách nhiệm cảm ơn nhiệt liệt vị Hoàng thân và nói cho ông ta
biết rằng: “Nước Pháp coi việc chiếm lấy Bắc kỳ là cần thiết
cho an ninh và phát triển xứ thuộc địa Nam kỳ. Chánh phủ Pháp vẫn
luôn luôn muốn thi hành hiệp ước với Việt Nam và giải phóng sông
