Ngay vừa đặt chân tới, ông thống đốc mới thi hành hai việc
nổibật: thành lập một “Hội đồng Thuộc địa” và cho Nam kỳ được
chọn một đại biểu đầu tiên của mình vào Hạ viện Pháp.
Sau này, nước Pháp luôn luôn tự hào đã tỏ ra “độ lượng”, chứng
minh thiện chí muốn đối xử với người Nam kỳ y hệt như với người
Pháp. Họ luôn luôn kiên nhẫn phô trương cái “độ lượng” đó như kết
quả của những nguyên lý dân chủ vĩ đại mà họ áp dụng cho tất cả
những người được hạnh phúc sống trong vòng luật lệ của họ. Nhưng
người Việt Nam chẳng ai tán thành tổ chức ấy vì rằng, kể cả khi họ
không sinh ra với một ý thức bẩm sinh về độc lập, họ chẳng thấy
một tổ chức như vậy mang đến cho họ chút lợi ích gì? Bởi qua chế
độ dân sự, người Việt Nam biết quá rõ ràng là người Pháp đang ngày
càng lệ thuộc hóa người dân bản xứ, đang tự do tước đoạt tài sản của
các thổ dân, phá bỏ các luật nước và thực hiện một chính sách đồng
hóa triệt để.
Ngày 8/2/1880, Hội đồng Thuộc địa được thành lập, theo như
các hội đồng hàng tỉnh tại chính quốc. Nó gồm sáu người Pháp,
bầu ra qua phổ thông đầu phiếu (của những người Pháp tại Nam
kỳ mà thôi), sáu người Việt Nam, bầu ra qua đầu phiếu hạn chế
của các chức sắc trong các làng xã, hai đại biểu của Hội đồng tư
vấn, do thống đốc chỉ định. Vậy giả sử có hết mức rộng rãi trong
vấn đề bầu sáu đại biểu Việt Nam đi chăng nữa, cần lưu ý là sự tự
do ấy hiếm khi được duy trì vì trong hầu hết mọi trường hợp
những đại biểu Việt Nam này đều được các nhà chức trách Pháp “gửi
gắm” trước, thì sáu đại biểu này, đối diện với mười đại biểu khác,
chỉ thể hiện quyền lợi của nước Pháp mà thôi. Trong các buổi họp,
tiếng nói của họ hầu như hoàn toàn vô nghĩa. Hội đồng này chỉ có
nhiệm vụ chủ yếu là kiểm soát các hành vi của ông thống đốc, hơn
thế nữa là để giải quyết ngân sách thuộc địa. Theo sự thú nhận của
nhiều người Pháp thì hội đồng này chỉ là một chuỗi dài bất ổn;
