loãng vào những giai cấp mới” như Hanotaux nói. Một thứ tinh
thần phiêu lưu làm cho tầng lớp trí thức ưu tú Pháp hăng say lên và
văn học đã chịu ảnh hưởng tinh thần phiêu lưu này
nhóm văn hóa cũng có những nhận thức không giống nhau về
tương lai đất nước, một khuynh hướng mới hình thành: chủ nghĩa
hướng ngoại. Người ta thấy Pierre Loti
tham gia trận bắn phá
Thuận An và Henri Rivière ở Hà Nội để chuẩn bị “bước vào viện Hàn
lâm Văn học Pháp”. Đất nước Việt Nam gây hứng thú cho khách
kinh doanh cũng như cho khách văn chương.
Trung Quốc muốn rằng khu trung lập kéo dài xuống tận
Quảng Bình chứ không phải dừng lại ở Cao Bằng và Lạng Sơn như
nước Pháp muốn. Nội các Bắc Kinh nhận thấy trong sự nhượng bộ
của Pháp lời hứa hẹn một sự đầu hàng trọn vẹn hơn. Họ đang tính
toán đầu cơ sụp đổ của Jules Ferry.
Các cuộc điều đình Pháp - Trung đi vào ngõ cụt. Quân đội Trung
quốc cứ tiếp tục xâm nhập Bắc kỳ ngày một đông hơn trước nữa.
Quân đội chính quy của Trung Quốc và quân đội của Pháp chẳng
bao lâu sẽ chạm nhau trên lãnh thổ Việt Nam mà không hề có tuyên
chiến giữa Paris với Bắc Kinh.