Quốc của Từ Diên – Húc, đang đóng ở Sơn Tây và Bắc Ninh, quân
Cờ đen của Lưu Vĩnh Phước, đóng ở Phùng.
Từ ngày ký kết thỏa ước Harmand, những tiến bộ của công cuộc
chiếm đóng ở miền Bắc Việt Nam của Pháp không đáng kể. Nó chỉ
duy trì trên những điểm đã bị chinh phục, phạm vi đầu tư chỉ phát
triển một cách chậm chạp. Chưa có gì chứng minh sự hơn hẳn của
Pháp, cũng như sự vô hiệu của cuộc kháng chiến Việt Nam. Ngay cả
mưu toan của tướng Bouet cũng đã thất bại, như chúng ta đã thấy.
Nhưng phía quân Việt Nam lại một lần nữa phạm một sai lầm
chiến thuật: không rút được kinh nghiệm những trận đánh ở đồn
Chí Hòa, trong những trận đó, Nguyễn Tri Phương đã để cho quân
Pháp - Tây Ban Nha có thời gian củng cố lực lượng một cách nguy
hiểm trước cuộc tiến công quyết định; quân Việt - Trung lần này
cũng không tìm cách lợi dụng sự hơn hẳn về quân số của mình để
đuổi quân Pháp ra khỏi ra khỏi vị trí của chúng trong vùng châu thổ
khiến cho kẻ thù có đủ thời giờ củng cố sức mạnh của mình và sửa
soạn một cuộc phản công mạnh mẽ.
Ở
châu Âu, dư luận dân chúng không có lợi cho nước Pháp. Việc
cấm mua bán vũ khí và việc kiểm soát vùng bờ biển Việt Nam, động
chạm đến những quyền lợi riêng tư, mà những lời phản kháng gieo
rắc lo sợ. Cuộc đấu tranh kéo dài, Trung Quốc ngày càng can thiệp
sâu vào càng làm cho người ta suy nghĩ hoang mang; người ta sợ hoặc
một cuộc chiến tranh hoặc chỉ những cuộc hành quân chống lại các
cảng Trung Quốc thôi, nhưng đủ trở ngại công việc buôn bán của
người châu Âu.
Như chúng ta đã thấy, chánh phủ Anh bắt đầu lo ngại nhiều
đến vấn đề Bắc kỳ và về câu chuyện bất hòa giữa Trung Quốc
với Pháp; Hoa Kỳ cũng vậy. Đức chưa lên tiếng chống lại những
mưu toan của Pháp tại Việt Nam nhưng không muốn mất mối
