đến cùng chống bọn xâm lăng để giành lại độc lập của mình. Ông
kêu gọi nhân dân đứng lên khởi nghĩa, mà chính nhân dân này lâu
này thù địch “chống đối” với triều đại nhà Nguyễn và họ coi gần
như là những kẻ chiếm ngôi. Bằng cử chỉ cao đẹp đó, Hàm Nghi đã
đưa lại cho chế độ quân chủ, trong một vài năm một uy tín lớn lao
mà các tổ tiên ông chưa bao giờ được biết. Cuộc đấu tranh Hàm
Nghi phát động đã kéo dài khoảng 28 năm, bởi vì mãi đến năm 1913,
Đề Thám vị tướng cuối cùng của Hàm Nghi, mới bị bêu đầu.
Hưởng ứng lời kêu gọi và noi theo gương sáng của nhà vua, các văn
thân và chí sĩ yêu nước lãnh đạo phong trào khởi nghĩa đang đe dọa
lan rộng ra khắp nước. Những vụ tàn sát người Công giáo, mà những
kẻ có tinh thần dân tộc có đủ lý do để coi như những thành phần
tích cực nhất của chủ nghĩa thực dân Pháp, gây nên những nỗi lo
hết sức sâu sắc cho tướng De Courcy. De Courcy càng lo ngại hơn
khi chánh phủ Pháp đã ra lệnh cho ông ta chấm dứt mọi hành động
quân sự và từ chối không gửi qua Việt Nam một sự viện trợ mới nào,
sợ gây chấn động trong dư luận quần chúng trước những cuộc
tuyển cử sẽ diễn ra vào cuối tháng 9.
Viên tướng mà trong tư tưởng quân sự chỉ nhìn thấy có thanh
kiếm của mình và những họng súng của quân lính ấy, giờ đây ngập
đầu trong bao nhiêu công việc. Các thư từ của ông ta gửi về Paris đã
nói lên sự hoang mang đó của ông ta. Ông ta đã đề nghị với Bộ
trưởng Ngoại giao:
“…Rời bỏ Bắc kỳ hay ít nhất cũng là rời bỏ những vùng chúng
ta đang chiếm và muốn chiếm ở phía trên vùng châu thổ;
chiếm lấy Trung kỳ là vùng mà nếu được quản lý tốt, với
những món tiết kiệm được bằng cách chúng ta cho hồi hương
quân đội, thì đối với chúng ta sẽ trở thành một xứ thuộc địa giá
trị rất đáng kể
