Và trong thư ngày 2/8/1885, gửi Bộ trưởng Chiến tranh, ông
nhấn mạnh:
“…Vì muốn chinh phục và chiếm đóng, vững bền bằng lực
lượng quân đội, những vùng xa xôi cùng tận của Bắc kỳ như
Lạng Sơn, Cao Bằng, Tuyên Quang mà chúng ta đã ném đi
những số tiền khổng lồ, đã phung phí bao nhiêu máu xương
của người Pháp và phá hoại sức khỏe của binh lính chúng ta.
Tiếp tục hệ thống ấy, mở rộng nó lên tận Lào Kay, lấy cớ là
để mở một con đường đi sâu vào nội địa ‘lừng lẫy’ mà chẳng bao
giờ có một cái gì đã đi qua và sẽ đi qua, ấy sẽ là phạm một lỗi
lầm ghê tởm; lỗi lầm đó sẽ càng thô bạo và bất khả dung khi
những bài học kinh nghiệm tươi rói còn kia để nhắc nhở chúng
ta đừng tái phạm. Những vùng đất thật sự có sinh lợi của Bắc
kỳ chính là được giới hạn ngay tại những tột cùng mà dòng
sông cho phép các pháo thuyền mớn nước thấp của chúng ta
ngược lên được. Xa hơn nữa, chỉ là khoảng trống không, bởi tôi
không mơ gì những vùng mỏ giàu có, chỉ tồn tại tôi rất sợ như
vậy, trong trí tưởng tượng quá dạt dào của một đôi nhà thám
hiểm mà thôi…”.
Những bức thư ấy có thể hoàn tất bức chân dung của một vị
tướng chẳng hiểu biết gì ngoài chuyện quân sự thuần túy. Và chẳng
phải mỉa mai một cách đáng buồn, ngay cả trước con mắt người
Pháp, khi thấy ông ta lên tiếng gièm pha việc sử dụng sông Hồng
hoặc nguồn tài nguyên vô tận của Bắc kỳ, trong lúc hai mươi năm
nay, toàn bộ chính sách của Pháp ở Việt Nam là xây dựng trên cơ sở
chiếm lấy Bắc kỳ được coi như một cái nguồn bất tuyệt của sự
buôn bán và khai mỏ sao?
Dĩ nhiên là những đề nghị của De Courcy chẳng được ai hưởng
ứ
ng.
