- 259 -
Đại Đường Tây Vực Ký
khỏi sông lớn gặp núi đến nước Nghiên Cẩu Da.
Nước Nghiên Cẩu Da chu vi hơn 1000 dặm. Đô thành chu vi hơn 10
dặm. Nơi đây rất nguy hiểm nhưng nhà cửa xây dựng kiên cố, có rất
nhiều người ở. Núi non trùng trùng điệp điệp. Đất đầy sỏi đá, giáp với
hai con sông. Cho nên ở đây người ta trồng nhiều nho, lê và quả tần...
Rau cải xanh tốt. Có gió lạnh. Người ở đây tánh tình thô bạo. Tập tục dối
trá, hay làm những việc trộm cướp. Văn tự giống như nước Cù Tác Đản
Na. Ngôn ngữ lại khác. Xem nhẹ lễ nghi. Nghề nghiệp thiển cận. Có tín
tâm Tam Bảo ham làm việc phước lợi. Có 10 ngôi Già Lam, đa phần bị
hư hoại và hơn 100 Tăng Sĩ, tu học theo phái Đại Thừa. Biên giới phía
nam của đất nước nầy, có một núi lớn. Đỉnh cao chót vót. Núi non quanh
co bao bọc. Mùa đông không còn cây cỏ. Mùa xuân tươi tốt. Khe suối có
nhiều nước chảy. Có nhiều động đá và có nhiều cây cối. Những vị tu sĩ
Ấn Độ chứng quả thường dùng thần túc thông dạo chơi và thường dừng
chân xứ nầy. Ở đây có nhiều vị A La Hán tịch diệt cho nên còn nhiều
Bảo Tháp lưu lại. Cho đến bây giờ vẫn còn ba vị A La Hán tọa thiền
trong động đá đang nhập Diệt Tận Định. Hình hài tóc tai ra dài. Các vị
Sa Môn đến đây cắt tóc cho họ. Ở nước nầy kinh điển Đại Thừa có rất
nhiều và Phật Pháp truyền đến chẳng bao lâu thì hưng thạnh. Có người
đọc tụng cả mười vạn bộ. Hiện có 10 người. Từ đó về sau kinh điển được
lưu truyền rộng rãi ra. Đi về phía đông vào núi và qua khỏi hang động,
đi hơn 800 dặm nữa đến nước Cù Tác Đản Na.
Nước Cù Tác Đản Na (Nước Vu Điền Custanna) chu vi hơn 4000
dặm, hơn quá nữa là cát đá, đất đai thì hẹp, cày cấy trồng trọt được hoa
quả nhiều, sản xuất nhiều lông trừu và có nhiều bông vải. Lại cũng có
sản xuất bạch ngọc và lam ngọc. Khí hậu điều hòa, gió nhiều. Người dân
ở đây biết trọng lễ nghĩa, tánh tình thuần hậu, ham học điển chương,
nghề nghiệp kỹ thuật tốt. Dân chúng giàu có cho nên an vui với nghề
nghiệp. Trong nước thường thích nghe âm nhạc và nhiều người thích
múa hát. Ít người mặc áo bằng lông hoặc da. Đa phần mặc vải sợi màu
trắng. Hình mạo lễ nghi phong tục có kỹ cương. Văn tự hiến chương đều
tôn sùng Ấn Độ, có sửa đổi lại một ít, vì địa lý cách trở. Tiếng nói khác
với các nước khác, sùng kính Phật Pháp. Có hơn 100 ngôi Già Lam, và
hơn 5000 tu sĩ đa phần tu theo Đại Thừa Phật giáo. Nhà Vua rất tôn kính
Tam Bảo. Tự ví mình như một vị Tỳ Sa Môn Thiên.
Ngày xưa ở nước nầy, chẳng có người, Tỳ Sa Môn Thiên xuống đây.
Thái Tử con Vua A Dục ở tại nước Đản Xoa Thủy La bị Vua giận ra lệnh
móc mắt và đày xuống làm thường dân lên ở trong những hang động
hoang phế trên núi tuyết đến ở phía bắc. Vua chuyển người và vật ở đó
về phía tây. Rồi suy cử người quý phái khác lên làm Vương. Trong khi
