Xôrôkôumôp không bao giờ "theo dõi" khoa học - như người ta thường
nói, nhưng anh tò mò muốn biết những trí tuệ vĩ đại bây giờ đã đi đến đâu.
Đôi khi anh túm được một người bạn, lôi riêng ra một chỗ và bắt đầu hỏi
chuyện: anh nghe, ngạc nhiên, tin từng lời người đó, rồi sau anh thường
nhắc lại những lời người đó nói. Triết học Đức có sức hấp dẫn đặc biệt đối
với anh. Tôi bắt đầu nói với anh về Hêghen (bạn đọc chắc cũng thấy rằng
đây là chuyện đã thuộc về dĩ vãng xa xăm rồi (
[115]
). Avênir gật gù, nhướn
cao lông mày, mỉm cười, thì thầm: "Tôi hiểu, tôi hiểu! ...A! Hay quá! Hay
quá! ..." Thú thực là tính hiếu kỳ trẻ con của một người khốn khổ, bơ vơ, bị
ruồng bỏ sắp chết làm tôi cảm động đến ứa nước mắt. Cần phải nói rõ rằng
trái với tất cả những người mắc bệnh lao, Avênir không tự dối mình .Về
bệnh tình của mình ...Vậy thì thế nào? Anh không thở dài, không phiền
muộn, thậm chí không lần nào ám chỉ đến tình trạng của mình...
Thu hết sức lực, anh bắt đầu nói về Matxcơva, về các bạn, về Puskin, về
sân khấu, về văn học Nga; anh nhớ đến những bữa liên hoan của chúng tôi,
những cuộc tranh cãi sôi nổi trong nhóm chúng tôi, anh nhắc đến bên hai ba
người bạn đã mất với vẻ luyến tiếc. . .
- Anh nhớ Đasa chứ? - Cuối cùng, anh hỏi thêm - Một tâm hồn vàng
ngọc! Một trái tim nồng nhiệt! Và cô ấy yêu tôi thắm thiết làm sao! ... Bây
giờ cô ấy thế nào rồi? Có lẽ cô ấy đã héo mòn, suy kiệt đi rồi, tội nghiệp cô
bé.
Tôi không dám làm người ốm thất vọng. Thật vậy, anh cần gì phải biết
rằng Đasa của anh bây giờ đã béo xồ ra, thường đi lại với bọn thương nhân
với anh em Kônđaskôp, cô ta luôn luôn tô son điểm phấn, giọng nói chua
như mẻ và hay chửi mắng.
Nhưng, nhìn khuôn mặt gầy võ của anh, tôi nghĩ xem có cách nào đưa
anh ra khỏi đây không? Có lẽ vẫn còn chữa chạy được cho anh...Nhưng
Avênir không để tôi nói nốt ý định của tôi...
- Không, anh ạ, cám ơn anh - Anh nói - ở đâu thì tôi cũng chết thôi. Tôi
không thể sống nổi đến mùa đông đâu... Vậy thì quấy quả mọi người làm
