BÚT KÝ NGƯỜI ĐI SĂN - Trang 322

vào cổ áo. Khi gặp chủ, mỗi người phải hét to lên: "Số X đây ạ còn ông chủ
dịu dàng đáp lại: đi đi Chúa phù hộ con!
Tuy nhiên, mặc dù đã xếp đặt hết sức nền nếp và trù tính kinh tế cẩn thận,
ông Êrêmây Lukits dần dần đã lâm vào tình trạng khốn quẫn: thoạt tiên ông
ta bắt đầu đem các làng của mình ra cầm cố để vay nợ, rồi đến nước phải
bán hết làng này đến làng khác. Còn cái tổ cuối cùng của cha ông - cái làng
có ngôi nhà thờ xây dở dang - thì bị nhà nước đem phát mại. May thay,
chuyện đó không xảy ra khi ông còn sống, mà là hai tuần sau khi ông qua
đời, chứ không thì hẳn là ông không chịu đựng nổi đòn ác liệt ấy. Ông ta đã
được chết ở nhà mình, trên giường của mình, giữa những người nhà và
được thày lang vườn chăm sóc; nhưng Pantêlây đáng thương chỉ được thừa
hưởng độc có một làng Bexxônôvô.
Pantêlây được tin bố ốm khi ông ta đang tại ngũ, giữa lúc đang có chuyện
lôi thôi xảy ra khiến ông ta "bực mình" nhất, như đã nói ở trên. Ông ta vừa
tròn mười chín tuổi. Từ tấm bé, ông ta chưa hề ra khỏi nhà bố mẹ và được
dạy dỗ; mẹ ông ta là Vaxlixa Vaxiliepna, một người đàn bà rất tốt, nhưng
đần độn. Tóm lại, Pantêlây là một cậu ấm được cưng chiều. Chỉ có mình bà
mẹ chăm lo giáo dục con. Êrêmây Lukits mải mê với những dự định kinh tế
của mình nên không bụng dạ đâu mà nghĩ tới chuyện ấy. Thực ra, có lần
ông ta đã tự tay trừng phạt con trai vì cậu ta đọc chữ "rsư" thành "arsư";
nhưng hôm ấy, Êrêmây Lukits có một nỗi đau đớn sâu sắc và thầm kín. Con
chó hay nhất của ông chết vì cây đổ. Tuy nhiên, sự chăm lo của Vaxilia
Vaxiliepna đối với việc giáo dục Pantưsa cũng chỉ bó hẹp ở một cố gắng
khổ sở: bằng công sức mồ hôi nước mắt, bà thuê một gã người Ênzax,
nguyên là lính, tên gọi Birkôff, làm gia sư dạy con bà. Cho đến lúc chết, bà
luôn luôn lo sợ đến phát run lên về hắn; bà ta nghĩ: nếu anh ta không chịu
làm cho ta nữa thì ta chết mất! Ta biết xoay xở thế nào? Tìm đâu ra một ông
thày khác? Ta đã tốn bao tâm sức mới dụ được anh ta bỏ gia đình chị hàng
xóm sang làm với ta! Và Birkoff vốn là người sáng ý, bèn lập tức lợi dụng
địa vị đặc biệt của mình: hắn nốc rượu say bí tỉ và ngủ từ sáng đến tối. Học
xong "các môn khoa học", Pantêlây ra làm việc nhà nước. Vaxilia