hoàn toàn nằ trong tay phái kiề thành; đ là nhữg trư?ng dòng, mỗ xã có mộ trư?
ng. Nhữg trư?ng nhân dân khác, tuy vẫ còn bịđ?t dư?i sựgiám sát củ hộ đ?ng bả
trợcủ giáo hộ, nhưg vẫ đ?ợ tựdo hơ nhiề, vì nhữg trư?ng này chị ảh hư?ng củ
cơquan dân sựnhiề hơ. Do vậ, ngư?i ta có thểthấ rấ rõ ảh hư?ng kìm hãm củ
chủnghĩ thầ bí, bở vì trong khi các trư?ng dòng, giốg nhưthờ còn mồma hầ tư?c
Các-lơTê-ô-đ, ngoài việ dạ cho họ sinh đ?c, viế và làm tính, chỉnhồ nhét cho
chúng sách vấ đp giáo lý, thì các trư?ng khác vẫ dạ mộ sốkhoa họ nhậ môn và
cảmộ ít tiếg Pháp nữ, thành thửrấ nhiề họ sinh nhờảh hư?ng đ mà ngay cảsau khi
đ tố nghiệ rồ vẫ còn tìm cách tiế tụ họ tậ. Nhữg trư?ng này phát triể rấ nhanh, và
từkhi thự hành chếđ? quả lý Phổthì vư?t xa nhữg trư?ng dòng mà trư?c kia chúng
thua kém rấ nhiề. Nhưg ngư?i ta
vẫ thích họ
trư?ng
dòng hơ rấ nhiề,
bở vì
họ phí củ trư?ng dòng rẻhơ rấ nhiề, và nhiề bậ cha mẹvẫ gử con cái mình đ?n đ
họ, mộ phầ là do lòng sùng đ?o, mộ phầ là vì họcho rằg vềphư?ng diệ phát triể trí
lự củ trẻem thì cầ dự vào tinh thầ tôn giáo mà tăg cư?ng tinh thầ thếtụ.
Trong sốnhữg trư?ng họ loạ cao, thành phốVúp-pơtan có ba trư?ng phả
tựmình bỏkinh phí ra: ở Bác-men có trư?ng thịlậ; còn ở En-bơphen-đ? có trư?ng
trung họ tân khoa và trư?ng trung họ.
Trư?ng thịlậ ở Bác-men đ?ợ cấ kinh phí rấ ít, do đ rấ thiế giáo viên, nhưg nó
vẫ làm tấ cảnhữg gì mà nó có thểlàm đ?ợ. Trư?ng này hoàn toàn nằ trong tay mộ
hộ đ?ng bả trợkeo kiệ và thiể cậ, hộ đ?ng này trong phầ lớ các trư?ng hợ cũg
chỉlự chọ giáo viên trong sốnhữg tín đ? thuộ phái kiề thành. Ông giám hiệ cũg
chẳg xa lạgì vớ giáo phái này, nhưg trong khi thừ hành nhiệ vụcủ mình, ông vẫ
tuân theo nhữg nguyên tắ cứg rắ và biế cách chỉra rấ khéo cho mỗ thầ giáo biế rõ
đ?a vịcủ mình. Tiế sau ông giám hiệ ấ là ngài I-ô-han I-a-cố Ê-vích; ông này biế
dạ tố theo mộ cuố sách giáo khoa tố, và trong việ giảg dạ lịh sử ông là mộ môn đ?
hăg hái củ hệthốg Nuê-xen chủtrư?ng kểnhữg câu chuyệ vui. Ông là tác giảcủ
nhiề trư?c tác vềmặ giáo dụ, trong đ có mộ tác phẩ lớ nhấ - cốnhiên là xét vềmặ
khố lư?ng - tên gọ là "Ngư?i nhân đ?o", do nhà xuấ bả Ba-ghen ở Vê-den in
thành hai tậ, 40 tờ giá mộ đ?ng ta-le. Toàn bộtrư?c tác củ ông ta đ?y nhữg tư tư?
ng cao cả nhữg nguyệ vọg tố đ?p và nhữg phư?ng án không thểthự hiệ đ?ợ. Ngư?
i ta nói rằg thự tiễ sư phạ củ ông ta tụ lạ rấ xa so vớ cái lý luậ đ?p đ? củ ông ta.
Tiế sĩPhi-líp Si-phlin, giáo viên chủnhiệ thứhai, là mộ nhà giáo dụ giỏ nhấ
củ trư?ng này. Có lẽở nư?c Đ?c không ai hiể
biế mộ cách
sâu sắ kế
cấ ngữ
pháp
