luôn luôn đư?c đ?m bả củ nó đ?i vớ sựthiế lý trí củ cá nhân riêng lẻ hiể đ?ợ việ
loài ngườ đ khắ phụ tấ cảnhữg gì dườg nhưlà siêu nhân, hiể đư?c cuộ đ?u tranh
khố liệ nhưg thắg lợ củ nó vớ giớ tựnhiên, cho tớ khi, cuố cùng, đ?t đ?ợ sựtựnhậ
thứ tựdo củ con ngườ, cho tớ khi hiể rõ đ?ợ sựthốg nhấ củ con ngư?i và giớ
tựnhiên và cho tớ khi sáng tạ ra mộ cách đ?c lậ, tựdo, mộ thếgiớ mớ dự trên nhữg
quan hệsinh hoạ đ?o đ?c, thuầ túy mang tính chấ con ngư?i. Muố hiể đ?ợ sựvĩđ?i
củ tấ cảnhữg đề này trong tấ cảtính chấ vĩđ?i củ nó, chúng ta không cầ đ?n con
đư?ng vòng quanh đ, không cầ phả thoạ đ?u đng cái dấ "Thư?ng đ?" vào cái
mang tính chấ con ngư?i thậ sự đ? tin tưởg vào tầ quan trọg và sựvĩđ?i củ nó.
Ngư?c lạ, cái gì càng "mang tính chấ Thượg đ?" bao nhiêu, tứ là càng không có
tính chấ con ngườ bao nhiêu, thì chúng ta càng không thểkhâm phụ nó bấ nhiêu.
Chỉcó nguồ gố ngườ củ nộ dung củ mọ tôn giáo mớ còn đm lạ cho chúng, ởđu đ,
cái quyề đư?c kính trọg nào đ; chỉcó nhậ thứ rằg trong cơsởcủ nó, ngay cảsựmê
tín kỳdịnhấ cũg vẫ phả ánh nhữg thuộ tính vĩh hằg củ bả chấ con ngư?i, mặ dù là
dướ hình thứ què quặ và méo mó, - chỉcó nhậ thứ đ mớ cứ đ?ợ lịh sửcủ tôn giáo,
đ?c biệ là trong thờ kỳtrung cổ khỏ sựphủnhậ hoàn toàn và khỏ bịlãng quên vĩh
viễ, nế không thì tấ nhiên lịh sử“ó Thư?ng đ?”ấ sẽrơ vào sốphậ đ. Và "tính có
Thư?ng đ?" trong lịh sửcàng lớ bao nhiêu, thì tính phi con ngườ, tính súc vậ, càng
lớ
bấ nhiêu
; dù
sao thì thờ
trung cổ"có Thượg đ?" cũg đ dẫ đ?n chỗlàm cho con ngư?i trởthành hoàn toàn
như dã thú, dẫ đ?n chếđ? nông nô và jus primae noctis
11*
- quyề đm đ?u tiên
*
v.v..
Tính chấ vô thầ củ thờ đ?i chúng ta, mà Các lai-lơthan phiề đ?n thế chính là tính
có Thượg đ? củ thờ đ?i chúng ta. Từđ cũg trởnên sáng tỏlà tạ sao trên đy tôi lạ gọ
con ngườ là giả đp câu đ? củ con quái vậ đ?u ngườ mình sưtử Cho tớ nay, câu hỏ
bao giờcũg là: Thượg đ? là gì? - và triế họ Đ?c đ giả đp nhưsau: Thượg đ? là con
ngườ. Con ngư?i chỉphả nhậ thứ bả thân mình, làm cho bả thân mình trởthành
thướ đ củ mọ quan hệsốg, đnh giá nhữg quan hệđ theo bả chấ củ mình, xây dựg
thếgiớ thậ sựtheo kiể con ngư?i, theo nhữg đi hỏ củ bả tính củ mình, - và khi đ
con ngư?i sẽgiả đ?ợ câu đ? củ thờ đ?i chúng ta. Không nên đ tìm chân lý ởnhữg
miề hão huyề củ thếgiớ bên kia, ởngoài thờ gian và không gian, ởmộ "Thư?ng
đ?" nào đ dư?ng như đng sốg ởbên trong thếgiớ hoặ đ?i lậ vớ thếgiớ đ, mà phả đ
tìm chân lý gầ hơ rấ nhiề, ngay ởtrong lòng củ con ngườ. Bả chấ riêng củ con
ngườ vĩđ?i hơ nhiề và cao quý hơ nhiề, so vớ bả chấ tưởg tượg củ tấ cảnhữg
“hượg đ?”có thểcó, vì nhữg Thượg đ? này chỉlà sựphả ánh ít nhiề mậ mờvà bịbóp
