“Trên cơ sở quen biết nhau lâu năm, ở số đông trong chúng ta đã hình thành nên những mối quan hệ cá
nhân tốt đẹp mà ngay cả một sự khác nhau lớn nhất về quan điểm cũng không làm tổn thương được. Những
mối quan hệ này sẽ được chuyển bằng con đường kế thừa cho những đại biểu mới”.
“Và chính vì thế mà phần lớn chúng ta có thể đánh giá đúng đắn ý nghĩa của những lời nói của chúng ta,
và chúng ta càng ít để cho ảnh hưởng bên ngoài tác động bao nhiêu, thì chúng ta sẽ làm việc đó càng thoải
mái bấy nhiêu, sự tác động đó chỉ có thể bổ ích khi nào nó ủng hộ chúng ta dưới hình thức khuyên răn thiện
ý, chứ không phải là khi nó có tác động đến nhân cách của chúng ta thông qua dư luận xã hội, dưới hình
thức một sự phán quyết dứt khoát, một sự ca ngợi hay khiển trách”.
Diễn giả của chúng ta kêu gọi đến tình cảm.
Chúng ta gặp gỡ nhau theo kiểu gia đình, chuyện trò với nhau hoàn toàn
thoải mái, đánh giá ý kiến của nhau rất đúng; vậy chẳng lẽ chúng ta phải phá hủy
cái tình trạng cổ xưa đến thế, đáng tôn kính đến như thế, thuận tiện đến như thế
của chúng ta, và phục tùng những lời phán xét của cái tỉnh có thể ít coi trọng
những lời nói của chúng ta hơn, hay sao?
Lạy Chúa tôi! Hội nghị dân biểu không chịu được ánh sáng. Trong bóng tối
của đời sống tư, chúng ta cảm thấy dễ chịu hơn. Nếu như toàn tỉnh cả tin đến mức
ủy thác các quyền của mình cho một số người, thì dĩ nhiên những người này cũng
sẽ khoan dung tới mức chấp nhận lòng tin của tỉnh, nhưng sẽ là một sự điên rồ
thật sự nếu đòi hỏi rằng những người đó cũng đáp lại tỉnh bằng một thái độ như
vậy và với một sự tín nhiệm đầy đủ giao phó cho tỉnh phán xét bản thân mình, lao
động của mình, nhân cách của mình, cái tỉnh vừa mới nói lên nhận xét của nó về
họ bằng chính cái sự kiện là sự tin cậy của nó. Dù sao thì việc tỉnh không làm tổn
hại đến nhân cách của các đại diện của các đẳng cấp vẫn quan trọng hơn nhiều so
với việc những đại diện ấy không làm tổn hại đến lợi ích của tỉnh.
Họ nói, chúng ta cũng muốn làm người công bằng và có lòng nhân ái. Quả
thật là chúng ta, - vì chúng ta cấu thành một cái gì giống như là một chính phủ, -
không cho phép một sự phê phán phủ định nào, một sự tán tụng hoặc chỉ trích
nào; chúng ta không cho phép dư luận xã hội tác động đến persona sacrosancta
1*
của chúng ta. Nhưng chúng ta cho phép sự khuyên răn thiện ý - không phải theo ý
nghĩa trừu tượng là sự khuyên răn ấy mong muốn đem lại hạnh phúc cho xứ sở,
mà với ý nghĩa rõ ràng rành mạch hơn, tức là một sự khuyên răn biểu thị sự trìu
mến hân hoan đối với những đại diện của các đẳng cấp, biểu thị sự đánh giá đặc
biệt cao về những phẩm chất tuyệt vời của những đại diện đó.
