Những người Đức nói chung thích tình cảm và dễ xúc động; họ say mê nghe
âm nhạc màu xanh da trời. Vì vậy, khi lấy quan điểm rút ra từ thực tế khắc nghiệt,
hiện thực, trực tiếp bao quanh họ, để chứng minh cho họ vấn đề lớn lao của tư
tưởng, thì họ thích thú lắm. Người Đức vốn sinh ra là đã nổi bật về lòng trung
thành tận tụy nhất và thành kính nhất. Vì kính trọng quá mức đối với tư tưởng,
cho nên họ không thực hiện những tư tưởng đó. Họ biến tư tưởng thành đối tượng
của sự sùng bái, nhưng họ lại không vun trồng những tư tưởng đó. Như vậy, con
đường mà diễn giả đi, hình như thuận lợi để làm cho người Đức gần gũi với tư
tưởng của anh ta, để trình bày cho anh ta rõ điều nói đến ở đây không phải là
những cái xa xôi không sờ thấy được, mà là những lợi ích gần gũi nhất của anh
ta, để chuyển ngôn ngữ của thần thánh thành ngôn ngữ của con người.
Ai cũng biết, người Hy Lạp cho rằng trong các vị thần của người Ai Cập,
của người Li-bi, thậm chí của người Xki-phơ, họ có thể nhận ra được các vị thần
A-pô-lông, A-tê-na, Dớt của mình; họ không để ý đến những đặc điểm độc đáo
của những tôn giáo khác, coi đó là những cái thứ yếu. Cũng giống như không có
gì đáng chê trách khi người Đức coi vị thần tự do báo chí mà họ chưa biết là một
trong những vị nữ thần mà họ đã biết và gọi nữ thần đó một cách giản đơn là tự
do nghề nghiệp, hoặc tự do sở hữu.
Nhưng chính vì chúng ta sẵn sàng thừa nhận một cái gì đó tích cực trong
quan điểm của diễn giả, nên chúng ta mới phê phán những quan điểm đó gay gắt
hơn.
“Còn có thể tưởng tượng rằng tự do báo chí tồn tại song song với phường hội, bởi vì công việc bằng óc,
với tư cách là một nghề nghiệp, cũng đòi hòi một trình độ chuyên môn cao hơn; nó đòi hỏi một địa vị giống
như bảy môn nghệ thuật tự do cổ xưa. Nhưng tình hình thiếu tự do của báo chí tiếp tục tồn tại song song với
tự do nghề nghiệp, - đó là một tội lỗi chống lại tinh thần thần thánh”.
Tất nhiên! Một khi hình thức cao hơn của tự do đã bị coi là bất hợp pháp, thì
hình thức thấp hơn của nó tự nhiên phải bị coi là phi pháp. Khi quyền của nhà
nước đã không được thừa nhận thì quyền của công dân riêng lẻ là một điều vô
nghĩa. Nếu như tự do nói chung là hợp pháp, thì cố nhiên, tự do biểu hiện trong
mỗi hình thức nhất định của nó mà càng rõ ràng hơn, càng đầy đủ hơn, thì hình
thức nhất định ấy của tự do lại càng hợp pháp hơn. Nếu như con thủy tức có
quyền tồn tại bởi vì trong mình nó có dấu hiệu của sự sống của giới tự nhiên - dù
