"Quan hệ giữa nhà khoa học tự nhiên ưu tú với nhà triết học cũng giống như quan hệ giữa nhà triết học với nhà thần
học".
Y tiếp tục nhận xét về "nhóm Béc-lin":
"Tôi không muốn nói nhiều về các ngài ấy mà chỉ định giải thích rằng tình trạng của họ sở dĩ như vậy là vì họ tuy đã trải
qua quá trình lột xác về tinh thần nhưng chưa thoát khỏi sản phẩm của sự lột xác đó để có thể tiếp thu được những yếu tố
mới hình thành và cải lão hoàn đồng". "Chúng ta còn phải nắm những tri thức (khoa học tự nhiên và công nghiệp) đó". "Tri
thức về thế giới và loài người mà chúng ta cần thiết hơn cả, không thể chỉ đạt được nhờ sự sắc bén của tư tưởng mà còn phải
có tác dụng của mọi giác quan, còn phải sử dụng mọi năng lực của con người, coi
như công cụ cần thiết và quan trọng nhất; nếu không thì trực quan và sự nhận thức sẽ vĩnh viễn không đủ... và sẽ đưa tới cái
chết về đạo đức".
Nhưng thông tín viên đó tìm cách bọc đường viên thuốc mà y đưa tặng sự phê phán có tính
phê phán. Y "tìm ra sự vận dụng một cách đúng đắn những từ ngữ của Bau-ơ", y "theo dõi tư
tưởng của Bau-ơ", y nói "Bau-ơ nhận xét rất đúng", cuối cùng, hình như y không tiến hành
luận chiến chống lại bản thân sự phê phán mà là chống lại "nhóm Béc-lin" nào đó khác với
sự phê phán.
Càm thấy bị tổn thương và trong mọi việc về tín ngưỡng đều nhạy cảm như cô gái đồng
trinh già, sự phê phán có tính phê phán không chịu để mắc hợm vì những sự phân biệt và
những sự ân cần giả dối đó. Nó trả lời:
"Nếu anh định coi cái đảng mà anh mô tả ở đầu bức thư của anh là kẻ thù của mình thì anh lầm rồi. Tốt hơn là hãy thừa
nhận" (tiếp đó là lời nguyền rủa đẩy người ta vào chỗ tuyệt vọng) "anh là đối thủ của bản thân sự phê phán!".
Bất hạnh thay! Con người của quần chúng! Một kẻ thù của bản thân sự phê phán ! Nhưng
còn về nội dung của cuộc luận chiến có tính quần chúng nói trên thì sự phê phán có tính phê
phán lại tỏ ra tôn trọng thái độ phê phán của nó đối với khoa học tự nhiên và công nghiệp.
"Thành tâm tôn kính sự nghiên cứu giới tự nhiên! Thành tâm tôn kính Giêm-xơ Oát và" - lối nói thật là cao thượng -
"không mảy may tôn kính hàng triệu bạc mà Oát đem lại cho bà con mình".
Thành tâm tôn kính sự tôn kính đó của sự phê phán có tính phê phán! Trong một bức thư
trả lời, sự phê phán có tính phê phán chê trách các đại biểu của nhóm Béc-lin nói trên là đã
lướt qua những tác phẩm nghiêm túc và quan trọng một cách quá nhẹ nhàng mà không bỏ
công nghiên cứu chúng, chê trách rằng họ đã coi nhiệm vụ đánh giá một tác phẩm nào đó là
đã hoàn thành khi họ nhận xét tác phẩm đó là một tác phẩm vạch thời đại, v.v. - nhưng cũng
trong bức thư ấy, bản thân sự phê phán nói hết ý nghĩa của toàn bộ khoa học tự nhiên và
công nghiệp chỉ bằng cách
tuyên bố tôn kính mọi khoa học tự nhiên và công nghiệp. Sự dè dặt của sự phê phán có tính
phê phán khi nó biểu lộ lòng tôn kính của nó đối với khoa học tự nhiên giống như những tia
chớp đầu tiên của cố hiệp sĩ Cru-gơ chống lại triết học tự nhiên:
"Giới tự nhiên không phải là hiện thực duy nhất, vì chúng ta ăn và uống các thứ sản phẩm của nó".
