Thuần phục được đứa con thô bạo của tự nhiên như thế thật là tài tình! Dao bầu đã nêu lên
bí mật sâu kín nhất của sự chuyển biến có tính phê phán của hắn, khi hắn thú thật với Rô-
đôn-phơ rằng hắn thấy quyến luyến Rô-đôn-phơ như một con chó quyến luyến chủ vậy: "Je
me sens pour vous comme qui dirait l'attachement d'un bouledogue pour son maître". Anh đồ
tể xưa kia, nay đã biến thành chó. Kể từ lúc đó, tất cả đức tính của hắn sẽ là đức tính của chó,
tức là lòng trung thành tuyệt đối với chủ nó. Tính độc lập của hắn, cá tính của hắn mất hẳn
đi. Nhưng giống như những hoạ sĩ tồi phải ghi lên bức hoạ của mình để giải thích nội dung
của nó, Ơ-gien Xuy cũng đặt vào mồm con "bouledogue" - Dao bầu một mảnh giấy ghi một
câu mà Dao bầu luôn mồm tụng niệm một cách trịnh trọng: "Mấy tiếng - mi có trái tim và
lòng danh dự - đã làm cho tôi thành người". Cho đến lúc thở hơi cuối cùng, Dao bầu vẫn cứ
tìm thấy động cơ những hành động của mình ở trong mảnh giấy đó, chứ không phải trong cá
tính con người của mình. Để tỏ rõ sự tiến bộ của mình về mặt đạo đức, hắn thường nghĩ đến
những chỗ tốt của bản thân hắn và tính xấu của những người khác, và mỗi lần mà hắn tuôn ra
những lời lẽ đạo đức thì Rô-đôn-phơ bảo hắn rằng: "Tao thích nghe mày nói như vậy". Dao
bầu không còn là một con chó thường nữa mà là một con chó có đạo đức.
Giai đoạn thứ ba. Chúng ta đã ca tụng thể diện tiểu thị dân của Dao bầu, thể diện này đã
thay thế cho tính phóng túng thô lỗ, nhưng táo bạo của Dao bầu. Bây giờ chúng ta biết rằng
để xứng đáng là một "sinh vật có đạo đức", thì hắn cũng hấp thu cái điệu đi đứng và phong
độ của một người tiểu tư sản:
Trông dáng hắn đi người ta tưởng hắn là một người tiểu thị dân vô hại nhất thế giới.
Nội dung mà Rô-đôn-phơ đưa vào cuộc đời đã được cải tạo một cách phê phán của Dao
bầu, lại còn bi thảm hơn hình thức bên ngoài nữa. Rô-đôn-phơ phái hắn sang châu Phi, để
"hiến cho thế
giới không tín ngưỡng một tấm gương sống và bổ ích về sự hối lỗi". Từ nay, hắn không còn
tiêu biểu cho nhân tính cố hữu của hắn nữa, mà tiêu biểu cho một giáo lý đạo Cơ Đốc.
Giai đoạn thứ tư. Sự chuyển biến có tính phê phán - đạo đức đã biến Dao bầu thành một
người bình tĩnh và thận trọng, một người mà hành vi của mình là do sự sợ hãi và sự khôn
ngoan thực tiễn chi phối.
Muyếc-phơ, vì tính đơn giản không kín đáo, nên hay lộ bí mật đã cho chúng ta biết rằng "Dao bầu không hé răng nói một
tiếng nào về việc hành hình tên Thầy giáo, vì sợ mình bị liên luỵ".
Vậy là Dao bầu biết rằng việc hành hình tên Thày giáo là một hành động phạm pháp. Sở dĩ
hắn không nói một tiếng nào về vụ đó, chính là vì hắn sợ bị liên luỵ. Dao bầu khôn ngoan
thật!
Giai đoạn thứ năm. Dao bầu đã tiến bộ rất nhiều trong việc tự tu dưỡng về mặt đạo đức
đến mức là hắn lĩnh hội sự trung thành như chó của hắn đối với Rô-đôn-phơ dưới hình thức
văn minh. Sau khi đã cứu cho Giéc-manh thoát chết, hắn nói với Giéc-manh rằng:
