những không cần thiết, mà do sự phát triển của bắp thịt và xương bàn tay của họ, thậm chí
còn không thích hợp bằng phụ nữ và trẻ con, cho nên hầu như họ hoàn toàn bị loại ra khỏi
ngành lao động ấy. Thế là cùng với việc sử dụng máy móc, sự hoạt động của cánh tay và sự
ra sức của bắp thịt đều bị sức nước và sức hơi nước thay thế, sự cần thiết phải sử dụng đàn
ông đã trưởng thành không còn thành vấn đề nữa, vì phụ nữ và trẻ con không những chỉ nhận
tiền công thấp hơn, mà như trên đã nói, lại thích hợp với công việc ấy hơn là đàn ông, nên họ
đã chiếm chỗ của đàn ông. Trong những xưởng sợi dùng máy sợi con, chỉ có phụ nữ và trẻ
con làm, còn trong xưởng dùng máy mun thì một người kéo sợi là đàn ông (khi dùng máy sợi
con cọc di động thì người ấy trở thành thừa) và mấy
người phụ việc để nối sợi, phần lớn là phụ nữ và trẻ con, có khi là thanh niên từ 18 đến 20
tuổi, và thỉnh thoảng là một người thợ kéo sợi cũ đã mất việc
1)
. Ở máy dệt có động cơ thì đa
số là phụ nữ từ 15 đến 20 tuổi và trên 20 tuổi, thỉnh thoảng cũng có mấy người đàn ông,
nhưng những người này rất ít được tiếp tục làm việc sau 21 tuổi. Ở những xưởng dùng máy
kéo sợi thô cũng chỉ thấy phụ nữ, nhiều nhất chỉ vài người đàn ông chuyên làm công việc lau
chùi và chuốt máy chải. Ngoài ra, các công xưởng đều còn phải thuê một số trẻ con nhất định
để đặt và tháo những ống suốt (doffers), mấy người đàn ông làm đốc công trong xưởng, một
thợ cơ khí và một thợ máy coi máy hơi nước, ngoài ra còn phải thuê thêm thợ mộc, người gác
cổng, v.v.. Nhưng công việc chủ yếu là do phụ nữ và trẻ con làm. Các chủ xưởng cũng phủ
nhận cả tình hình ấy, thậm chí năm ngoái họ còn công bố một bảng thống kê tỉ mỉ, nhằm
chứng minh rằng máy móc hoàn toàn không loại bỏ đàn ông. Qua bảng thống kê ấy có thể
thấy rõ rằng trong tổng số công nhân công xưởng, phụ nữ chiếm hơn một nửa (52%), đàn
ông gần 48%, và trong số công nhân ấy thì quá nửa trên 16 tuổi. Tất cả những cái đó đều là
sự thực, nhưng các ngài chủ xưởng rất cẩn thận không cho chúng ta biết trong những công
nhân thành niên có bao nhiêu người là nam, bao nhiêu người là nữ, và mấu chốt của vấn đề
chính là ở đấy. Họ còn công nhiên liệt kê vào những bảng ấy thợ cơ khí, thợ mộc và tất cả
đàn ông có ít nhiều liên hệ với công xưởng, thậm chí đến cả những nhân viên văn phòng,
v.v., nhưng họ không đủ can đảm nói lên tất cả
sự thật. Những bảng ấy nói chung đầy dẫy những tài liệu bịa đặt, xuyên tạc, đảo lộn trắng
đen, những con số bình quân có thể được lòng những người không thạo, nhưng không thể
chứng minh được cái gì cho những người hiểu biết; chúng lờ tịt những vấn đề quan trọng
nhất và chỉ chứng minh lòng ích kỷ mù quáng và tính gian dối của tác giả là các chủ xưởng.
Chúng ta có thể trích dẫn những tư liệu về tuổi tác và giới tính của công nhân qua bài diễn
văn của huân tước Ê-sli phát biểu ở Hạ nghị viện ngày 15 tháng Ba 1844 để bênh vực cho
bản dự luật về ngày lao động mười giờ, những tư liệu ấy không bị các tài liệu của chủ xưởng
bác bỏ, nhưng cũng chỉ đề cập đến một phần của công nghiệp công xưởng nước Anh thôi.
Trong số 419 560 công nhân công xưởng của Đại Bri-ten (năm 1839) có 192 887 người, tức
gần một nửa, dưới 18 tuổi; 242 296 người là nữ, trong số đó có 112192 người dưới 18 tuổi.
Như vậy, trong số công nhân nam thì có 80 695 người dưới 18 tuổi, còn công nhân nam
thanh niên thì tổng cộng chỉ có 96569 người, hoặc 23%, tức không đến một phần tư tổng số
