sự mất mát đó mà còn do sự bức bách của sự bần cùng không tránh khỏi, không che giấu nổi
và tuyệt đối không gì chống lại được - của biểu hiện thực tế đó của tính tất yếu - mà trực tiếp
buộc phải căm phẫn đối với tình trạng phi nhân tính ấy; vì tất cả những cái đó nên giai cấp vô
sản có thể và phải tự mình giải phóng mình. Song nếu không tiêu diệt những điều kiện sinh
hoạt của bản thân thì giai cấp vô sản không thể tự giải phóng được. Nếu không tiêu diệt mọi
điều kiện sinh hoạt phi nhân tính của xã hội hiện đại biểu hiện tập trung ở tình cảnh của
chính nó thì nó không thể tiêu diệt được điều kiện sinh hoạt của bản thân nó. Nó đã không
uổng công trải qua trường học nghiêm khắc nhưng có tác dụng rèn luyện của lao động. Vấn
đề không phải ở chỗ hiện nay người vô sản nào đó, thậm chí toàn bộ giai cấp vô sản, coi cái
gì là mục đích của mình. Vấn đề là ở chỗ giai cấp vô sản thực ra là gì, và phù hợp với sự tồn
tại ấy của bản thân nó, giai cấp vô sản buộc phải làm gì về mặt lịch sử. Mục đích của nó và
nhiệm vụ lịch sử của nó được tình hình sinh hoạt của bản thân nó cũng như toàn bộ tổ chức
của xã hội tư sản hiện đại, chỉ ra từ trước một cách rõ rệt nhất và không thể chối cãi được.
Một bộ phận lớn trong giai cấp vô sản Anh và Pháp đã có ý thức về nhiệm vụ lịch sử của
mình và không ngừng cố gắng làm cho ý thức đó đạt tới mức hoàn toàn rõ rệt, điều đó bất tất
phải nói đến nhiều.
"Sự phê phán có tính phê phán” cho rằng mình không cần phải thừa nhận điều ấy, vì nó đã
tuyên bố rằng nó là nhân tố sáng tạo duy nhất của lịch sử. Những sự đối lập trong lịch sử đều
do nó sinh ra, hành động nhằm tiêu diệt những sự đối lập cũng do nó sinh ra. Vì thế, qua
miệng của Ét-ga, hiện thân của nó, nó đọc lời tuyên bố như sau:
"Có giáo dục và không có giáo dục, có tài sản và không có tài sản, những mặt
đối lập đó - nếu không phải là nhằm mục đích xúc phạm chúng - đều phải được trao hoàn toàn và đầy đủ cho sự phê phán".
Có tài sản và không có tài sản được tôn sùng một cách siêu hình với tư cách là những mặt
đối lập có tính phê phán tư biện. Vì vậy chỉ có bàn tay của sự phê phán có tính phê phán mới
có thể đụng đến chúng mà không mắc tội xúc phạm vật thiêng liêng. Nhà tư bản và công
nhân không nên can dự vào những mối quan hệ giữa họ với nhau.
Không thừa nhận ngay cả đến một ý nghĩ xa xôi là người ta có thể đả kích quan điểm có
tính phê phán của ông về các mặt đối lập, có thể tước mất tính chất thiêng liêng của vật
thiêng liêng ấy nên ông Ét-ga đã đem ý kiến phản đối mà chỉ ông ta mới có thể đưa ra cho
chính mình, nhét vào mồm đối thủ của mình.
"Ngoài những khái niệm đã có như tự do, bình đẳng", v.v. - kẻ đối thủ tưởng tượng của sự phê phán có tính phê phán hỏi
- "chẳng lẽ còn có thể vận dụng những khái niệm nào khác nữa ư? Tôi trả lời là" (hãy chú ý câu trả lời của ông Ét-ga) "một
khi những tư tưởng mà tiếng Hy Lạp và tiếng la-tinh diễn đạt đều tận cùng thì hai ngôn ngữ ấy lập tức tiêu vong".
Bây giờ thì thấy rõ tại sao sự phê phán có tính phê phán không dùng tiếng Đức để đưa ra
cho chúng ta một tư tưởng thống nhất nào. Ngôn ngữ diễn đạt tư tưởng của nó còn chưa ra
đời, mặc dầu ông Rai-sơ-hát vận dụng một cách phê phán một số chữ ngoại quốc, ông Phau-
