phản kháng của công nhân và khiến ít nhất là ba phần tư số người trong họ trở thành những
người thuộc phái Hiến chương, và 3 vạn con người kiên cường vững vàng, đã vượt qua thử
thách ấy, thực là một tài sản quý giá đối với phái Hiến chương. Thứ nữa, cuộc bãi công kéo
dài trong phạm vi pháp luật, cùng với sự cổ động tích cực kèm theo nó, dù sao cũng đã tranh
thủ được sự chú ý của dư luận xã hội đối với tình cảnh của công nhân mỏ. Nhân cuộc thảo
luận về vấn đề thuế than xuất khẩu, nghị sĩ duy nhất kiên quyết ủng hộ phái Hiến chương là
Tô-mát Đơn-cơm-bơ đã nêu lên ở nghị viện vấn đề tình cảnh công nhân mỏ than, đã giành
được cơ hội đọc những đơn thỉnh nguyện của họ ở diễn đàn nghị viện và đọc một bài diễn
văn buộc các báo chí tư sản ít ra khi tường thuật những cuộc thảo luận của nghị viện, phải
thuật lại đúng đắn việc ấy. Sau cuộc bãi công ít lâu thì xảy ra vụ nổ ở Ha-xơ-oen. Rô-bớt đến
Luân Đôn, yêu cầu được gặp Pin, nhân danh là đại biểu của công nhân mỏ than, ông kiên
quyết yêu cầu mở cuộc điều tra tường tận về vụ nổ ấy. Ông đã đòi được phải cử các giáo sư
Lai-en và Pha-ra-đây là những người nổi tiếng bậc nhất về địa chất và hoá học của nước Anh
đến tận nơi điều tra. Vì chẳng bao lâu sau vụ nổ này, lại tiếp luôn mấy vụ nổ khác, và Rô-bớt
đã gửi văn bản tài liệu đến tận tay thủ tướng, cho nên thủ tướng hứa trong kỳ họp nghị
viện tới (tức là kỳ họp năm nay, 1845), nếu có thể được, sẽ đưa ra nghị viện một dự án về
những biện pháp cần thiết để bảo hộ công nhân. Nếu như trong cuộc bãi công công nhân mỏ
than không tự tỏ rõ là những người yêu chuộng tự do và đáng kính trọng, và nếu họ không
giao cho Rô-bớt điều khiển mọi công việc của họ, thì không thể có được những thành tích đó.
Tin công nhân mỏ than miền Bắc buộc phải rời bỏ liên đoàn của mình và phải khước từ sự
giúp đỡ của Rô-bớt vừa truyền đi thì công nhân mỏ than ở Lan-kê-sia tổ chức ngay một liên
đoàn gồm độ 1 vạn công nhân, và bảo đảm cấp cho người tổng đại diện của họ 1200 pao
xtéc-linh tiền lương hàng năm. Mùa thu năm ngoái, tiền nguyệt phí hàng tháng của liên đoàn
là trên 700 pao xtéc-linh, trong số đó, khoảng 200 pao xtéc-linh dùng để trả lương cán bộ và
chi phí kiện tụng, v.v., số còn lại phần lớn dùng vào việc trợ cấp cho những công nhân thất
nghiệp, hoặc những công nhân do xung đột với chủ mà bãi công. Như vậy là công nhân ngày
càng giác ngộ rằng, nếu đoàn kết lại, họ có thể trở thành một lực lượng khá hùng hậu, và khi
tối cần thiết, họ có thể đương đầu với giai cấp tư sản bằng sức mạnh. Sự giác ngộ ấy là thành
quả quan trọng của tất cả các phong trào công nhân, nhờ thành lập liên đoàn và nhờ cuộc bãi
công năm 1844 mà nó đã nảy sinh trong công nhân mỏ than nước Anh. Và chỉ qua một thời
gian ngắn nữa là những công nhân mỏ, mà trình độ giác ngộ và nghị lực ngày nay còn thua
kém công nhân công nghiệp, sẽ sánh kịp và sẽ có thể kề vai sát cánh với công nhân công
nghiệp về mọi phương diện. Cứ như thế, đất dưới chân giai cấp tư sản ngày càng rung và
nhất định một ngày kia, toàn bộ toà nhà xã hội và nhà nước của giai cấp tư sản sẽ bị lật nhào
cùng với cơ sở của nó.
Nhưng giai cấp tư sản không muốn nghe những lời cảnh cáo ấy. Sự phản kháng của công
nhân mỏ than chỉ làm cho nó càng thêm tàn bạo; giai cấp tư sản không cho đó là một bước
tiến của toàn bộ phong trào công nhân, một bước tiến buộc họ phải biết điều
