Bây giờ, "cái b í m ậ t đã trở thành tài sản chung, trở thành cái bí mật của toàn
thế giới và của mỗi người riêng biệt. Hoặc đó là nghệ thuật của tôi hay bản năng của tôi, hoặc tôi có thể mua nó trên thị
trường như một thứ hàng hoá nào đó".
Cái bí mật nào hiện nay trở thành tài sản chung của toàn thế giới? Cái bí mật của tình trạng
không có pháp luật trong nhà nước ư? cái bí mật của xã hội có giáo dục ư? cái bí mật của
việc làm hàng giả ư? cái bí mật của việc chế tạo nước hoa ư? hay là cái bí mật của "sự phê
phán có tính phê phán"? Không phải ! đây là cái bí mật nói chung, cái bí mật in abstracto, là
phạm trù bí mật!
Ông Sê-li-ga định mô tả anh đầy tớ và anh gác cổng Pi-plê và vợ y thành hiện thân của cái
bí mật tuyệt đối. Ông ta định dựng lên người đầy tớ và người gác cổng của cái "b í m ậ t" !
Nhưng ông ta làm cách nào mà nhảy từ đỉnh cao của phạm trù thuần tuý xuống đến chân
"người đầy tớ đang rình mò trước chiếc cửa đóng", làm cách nào mà nhảy từ đỉnh cao của
cái bí mật coi như chủ thể tuyệt đối đang ngự cao trên đỉnh mây mù của trừu tượng xuống
đến tận cái hầm trú ngụ của người gác cổng?
Trước hết, ông ta buộc phạm trù bí mật phải hoàn thành cả một quá trình tư biện. Sau khi
trở thành tài sản chung của thế giới nhờ vào thủ đoạn làm truỵ thai và đầu độc thì cái bí mật
"do đó cũng tuyệt đối không còn là cái bị che giấu và không thể hiểu được, mà là cái gì tự che giấu mình, hoặc nói đúng
hơn" (thật là ngày càng đúng !) "là cái gì mà tôi che giấu, cái gì mà tôi làm cho không sao hiểu được".
Với sự chuyển hoá như vậy của cái bí mật tuyệt đối từ bản chất sang khái niệm, từ giai
đoạn khách thể trong đó nó là cái bị che giấu sang giai đoạn chủ thể trong đó nó tự che giấu
mình, hay nói đúng hơn trong đó "tôi" che giấu "nó", chúng ta chưa tiến thêm được bước
nào. Trái lại, khó khăn hình như tăng lên, vì cái bí mật trong đầu óc và trong lòng người còn
khó hiểu và kín mít hơn là cái bí mật của đáy biển. Chính vì vậy mà Sê-li-ga lập tức đưa ra
một luận đoán kinh nghiệm để cứu vãn luận đoán tư biện của mình.
"Từ nay" (từ nay !) "sau những cái cửa đóng" (xin chú ý ! xin chú ý !) "sẽ thai nghén, dấy lên và hình thành cái b í m ậ
t".
"Từ nay", ông Sê-li-ga biến cái "tôi" tư biện của cái bí mật thành một hiện thực hoàn toàn
kinh nghiệm thuần tuý bằng gỗ - tức là thành cái cửa.
"Nhưng do đó" (nghĩa là cùng với sự tồn tại của cái cửa đóng chứ không phải cùng với sự chuyển hoá từ một bản chất
đóng kín sang khái niệm thuần tuý)" cũng cho khả năng nghe trộm, rình xem, dò xét cái bí mật".
Không phải ông Sê-li-ga đã phát hiện được "cái bí mật" mà người ta có thể nghe trộm sau
những chiếc cửa đóng. Tục ngữ dân gian cũng có câu "tai vách mạch rừng". Trái lại, cái bí
mật tư biện hoàn toàn có tính phê phán đó là: chỉ "từ nay" tức là sau khi du lịch dưới âm phủ
trong sào huyệt của bọn tội phạm, sau khi đi lên thiên đường của xã hội thượng lưu, sau tất
cả những phép mầu của Pô-li-đô-ri thì những bí mật mới có thể được thai nghén sau những
cửa đóng, mới có thể bị người ta tựa vào những cửa đóng mà nghe trộm. Một điều bí mật phê
phán cũng lớn lao như thế là những chiếc cửa đóng không những tuyệt đối cần thiết cho việc
