Ngoại giao Liên Xô ngay từ những ngày đầu sau cách mạng đã mang
một số tồn tại đặc trưng cho cả sau này, như xem nhẹ chủ quyền của các
quốc gia (các nhà lãnh đạo cho rằng trong trường hợp cần thiết, nhà nước
vô sản có thể tiến hành can thiệp "đỏ" nhằm phổ biến chủ nghĩa xã hội,
thiết lập chính quyền vô sản ở bất kỳ nước nào) .
Trôtski làm Dân ủy Ngoại giao vừa đúng sáu tháng, sau khi ký xong hoà
ước Brest-Litov với Đức thì thở phào và bàn giao lại chức Dân ủy ngoại
giao. Lênin giao cho Trôtski một công việc còn quan trọng hơn nhiều: đó là
thành lập quân đội, làm Dân ủy Quốc phòng và Chủ tịch Hội đồng quân sự
cách mạng.
Bất chấp sự phản đối của các đồng chí trong Đảng, Trôtski sử dụng cả
một số sĩ quan của quân đội Sa hoàng làm biên chế chính thức của Hồng
quân. Chính điều này đã giúp bảo đảm hiệu quả của quân đội trong thời kỳ
mới thành lập. Vốn tính kiêu ngạo, ông không sợ sự cạnh tranh, không
thích những người thừa hành ngoan ngoãn, mà thích làm việc với những
người có tài.
Chính ông đã tạo ra bộ khung những tướng giỏi cho thời kỳ nội chiến.
Và điều này sau này sẽ là vận đen đối với họ: được Trôtski đưa lên ngang
bằng với án tử hình?
Vai trò thống lĩnh quân đội đối với Trôtski thật là phù hợp, vì đấy là chỗ
để phát huy năng khiếu tổ chức bẩm sinh, lòng dũng cảm và tính cương
quyết cùng nghị lực to lớn của ông. Thêm vào những đức tính ấy là sự tàn
nhẫn. Lênin và Trôtski hợp tác với nhau, và họ đã chiến thắng trong cuộc
nội chiến, nhưng bằng một cái giá đẫm máu.
Sau này trong nhiều năm, người ta viết rằng sự tàn nhẫn của Trôtski có
thể giải thích bằng nguồn gốc Do Thái của ông ta (Trôtski họ thật là
Bronstein), do vậy mà ông ta không thương tiếc gì nước Nga và người Nga.
Sự thực ý nghĩa dân tộc đối với Trôtski cũng không khác gì đối với
Dzerjinski hay Stalin cả. Họ đều không coi mình là người Do Thái, người
Ba Lan hay người Gruzia.
Họ đứng cao hơn dân tộc và tự đặt cho mình những nhiệm vụ mang tầm
thế giới.
