cong hình chuông thể hiện phân phối rủi ro đã thoát ra ngoài phòng thí
nghiệm và lây nhiễm đến toàn bộ cơ chế thương mại tại Phố Wall và hệ
thống ngân hàng hiện đại. Việc áp dụng những lý thuyết sai lầm này vào
thực tiễn hoạt động của các thị trường vốn đã tạo nên cuộc sụp đổ thị trường
chứng khoán năm 1987, vụ nổ Công ty Quản lý Vốn Dài hạn năm 1998 và
tai nạn thảm khốc nhất là Cơn hoảng loạn 2008. Một thứ virus lây lan gây ra
căn bệnh kinh tế học tài chính được biết đến là Giá trị chịu Rủi ro (value at
risk – VaR).
Giá trị chịu rủi ro là phương pháp mà Phố Wall sử dụng để quản lý rủi ro
trong một thập niên trước khi xảy ra Cơn hoảng loạn 2008 và hiện nay
phương pháp này vẫn được sử dụng tràn lan. Đó là cách để đo lường rủi ro
trong một danh mục đầu tư tổng quát – một số tình huống có rủi ro nhất định
được bù đắp lại bởi một số tình huống khác, VaR được cho rằng có thể tính
toán được phần bù đắp này. Ví dụ, việc cầm nắm mà không bán ra các
chứng khoán nợ 10 năm của Bộ Ngân khố có thể được bù đắp bởi nghiệp vụ
bán khống các chứng khoán nợ 5 năm cũng của Bộ Ngân khố sao cho phần
rủi ro “tổng”, theo phương pháp VaR, sẽ giảm thiểu hơn nhiều so với các rủi
ro đơn lẻ từ các trái phiếu. Có thể xây dựng các nhóm chứng khoán phức
tạp, với số lượng không giới hạn, để bù trừ rủi ro lẫn nhau. Toán học nhanh
chóng trở nên vô dụng, bởi vì các quan hệ rõ ràng, chẳng hạn như quan hệ
giữa việc cầm nắm và bán khống cùng một loại trái phiếu, sẽ nhường chỗ
cho nhiều quan hệ chồng chéo giữa rất nhiều hạng mục trong một rổ chứng
khoán phòng vệ.
Giá trị chịu rủi ro là đỉnh cao toán học của 50 năm phát triển kinh tế học
tài chính. Đáng chú ý hơn, phương pháp VaR giả định rằng quan hệ giữa các
mức giá cả trong tương lai sẽ vẫn như những gì đã có trong quá khứ, theo đó
các biến động giá cả là ngẫu nhiên và rủi ro được giới hạn trong giá trị ròng
(net position) – lấy giá trị cầm nắm (long) trừ đi giá trị bán khống (short) –
chứ không phải là tổng giá trị (gross positions). Phương pháp VaR đã mang
trí tuệ của thị trường hiệu quả và phân phối chuẩn vào trong lĩnh vực quản lý
rủi ro.
