chọn áo ấm phần nào có chịu ảnh hưởng từ quyết định của những người
khác.
Yếu tố sau cùng là sự điều chỉnh. Trong các hệ thống phức hợp, sự điều
chỉnh mang nhiều ý nghĩa hơn là sự thay đổi; đúng hơn điều chỉnh ở đây liên
quan cụ thể đến học hỏi. Các nhà đầu tư nào liên tục lỗ vốn vì các tiết mục
của Phố Wall (chẳng hạn như “mua và nắm giữ chứng khoán”) theo thời
gian có thể học hỏi để hiểu rằng họ cần xem xét các chiến lược thay thế
khác. Sự học hỏi này có thể mang tính tập thể, xét từ góc độ là những bài
học được chia sẻ nhanh chóng với nhiều người khác, sao cho mỗi cá nhân
không phải tự mình trải nghiệm bài học đó. Như vậy, nền móng của một hệ
thống phức hợp là các bộ phận cấu thành đa dạng, liên kết nhau, liên lập và
có sự điều chỉnh.
Để hiểu được cách thức vận hành của một hệ thống phức hợp, cần tư duy
về sức mạnh của mỗi yếu tố trong cả 4 yếu tố nói trên. Thử hình dung mỗi
yếu tố của từng bộ phận cấu thành hệ thống đều có thể được cài đặt theo các
cấp độ từ 0 đến 10. Khi được cài đặt mức 1, toàn hệ thống trở nên nhàm
chán. Nó vẫn có đủ các yếu tố của một hệ thống phức hợp, nhưng hầu như
không vận hành gì cả. Mức độ đa dạng khi đó rất thấp, tính gắn kết và liên
lập yếu và hầu như không hề có học hỏi hay điều chỉnh. Khi cài đặt lên cấp
độ 10, hệ thống sẽ hỗn loạn. Các bộ phận cấu thành nhận được quá nhiều
thông tin, từ rất nhiều nguồn khác nhau và sẽ lúng túng khi ra quyết định vì
tràn ngập các tín hiệu mâu thuẫn nhau.
Lý thuyết phức hợp có nội dung lôi cuốn nhất là cái mà Scott Page (đại
học Michigan) gọi là “trung điểm hấp dẫn.” Điều này có nghĩa là mỗi bộ
phận cấu thành được cài đặt ở những cấp độ khác nhau nhưng trong khoảng
từ 3 đến 7. Tình trạng này cho phép luồng thông tin di chuyển tốt nhất, sự
tương tác và học hỏi giữa các bộ phận cũng đạt hiệu quả cao nhất, nhưng đủ
để giữ cho hệ thống không hỗn loạn. Đây là trọng tâm của lý thuyết phức
hợp – một hệ thống liên tục mang lại những kết quả bất ngờ nhưng hệ thống
đó không hư hỏng.
Hai đặc trưng khác của các hệ thống phức hợp, rất quan trọng khi được áp
dụng vào các thị trường tiền tệ và đồng đô-la, là thuộc tính hợp trội và sự
