Những ý niệm lý luận
Một ý niệm là một khái niệm có tính giải thích không thể quan sát trực
tiếp và ngay tức thì được. Nó thường được dung để đặt tên cho giả thuyết
mối quan hệ giữa một đối tượng và một sự việc. Nhà lý luận sử dụng ý
niệm lý luận như một sự suy luận hợp lý để bổ sung những dữ liệu thực
nghiệm còn thiếu trong việc mở rộng và suy đoán chúng. Nhưng một ý
niệm không chỉ là một dạng của khái niệm. Theo cách thường dùng, một
khái niệm nhắc đến một loại đối tượng hoặc sự việc có đặc tính phổ biến
(như: cây cối, con chó, và tòa nhà). Những ý niệm phổ biến lại bao gồm
những khái niệm trừu tượng có tính tương đối (như: chế độ dân chủ, tình
yêu, chủ nghĩa yêu nước). Những ý niệm lý luận trong tâm lý học nhân
cách được minh họa bằng các khái niệm tự than, bản ngã, và sự khắc khoải.
Ta chú ý rằng, ý niệm phức tạp hơn những khái niệm khác, vì ý niệm định
rõ những mối quan hệ hơn là sự miêu tả đơn thuần.
Để có thể giúp ích cho hệ thống lý luận, một ý niệm cần được phát biểu
rõ ràng không mơ hồ và sử dụng theo hướng có thể định nghĩa được dưới
dạng những sự việc quan sát được. Tức là, nhà lý luận nên cung cấp hoặc
dễ dàng chấp nhận một định nghĩa thao tác cho mỗi ý niệm trong học
thuyết. Khi một ý niệm được phát biểu dưới dạng của một định nghĩa thao
tác, nó có thể đo lường được, và khi mọi ý niệm của một học thuyết đều có
thể đo lường được thì học thuyết đó có thể kiểm tra được.
