độc lập ở một phòng thí nghiệm khác. Kết quả cho thấy rằng hai tập hợp tỷ
lệ có tám kích cỡ ở mức độ bình thường. Một số người cho rằng những tỷ
lệ ấy rất gần với kích cỡ của nhân cách “cơ bản”. Mặt khác, một số nhà
điều tra không sử dụng bất kỳ một thử nghiệm khách quan nào lại nhận
thấy rằng những phân tích nhân tố mới về 16-PF đã không tạo ra các nhân
tố giống nhau như nhóm của Cattell đã tìm (Howarth và Browne 1971a,
1971b; Sells, Demaree và Will 1970, 1971). Các nhà phân tích nhân tố từng
để ý đến những lời phê bình bằng cách lý giải các kết quả của nghiên cứu
được lặp đi lặp lại để chỉ ra sự kết hợp của những nhân tố thông qua những
nhóm tuổi tác cũng như thành phần dân cư khác nhau (Hundleby, Pawlick
và Cattell 1965).
Học thuyết. Một nhà phê bình cho rằng nhiều nhà tâm lý học xem trọng
công trình của Cattell nhưng đa số vẫn chọn xu hướng không tiếp cận về
mặt thực tiễn cũng như lý thuyết (Gordon 1966). Dĩ nhiên, chúng tôi không
ngụ ý rằng công trình của Cattell không có sức ảnh hưởng. Thật ra, những
dụng cụ do ông phát triển đã được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu và
trong thực tiễn. Ngoài ra, Cattell được biết đến như một nhà lý luận lớn về
nhân cách. Tuy nhiên, Gordon đã đúng khi nói rằng Cattell đã chưa chuyển
“tâm lý học chủ đạo” đi theo hướng tiếp cận muôn hình vạn trạng.
Cống hiến của Cattell bị phớt lờ do là khối lượng khổng lồ về kiến thức
và độ phức tạp cao đã làm mờ nhạt đóng góp cao cả của ông. Đến những
năm gần đây nhiều nhà tâm lý học cũng không được đào tạo những giải
pháp phân tích đa dạng đó. Vì vậy, họ không hiểu được phương pháp của
Cattell. Hơn nữa, những phương pháp đa dạng – đặc biệt là của Cattell –
đối với một số người chỉ là những bước khởi đầu. Cattell, người hiểu rõ
được quan điểm này, đã phàn nàn rằng những khám phá cũng như những
phương pháp mới thường không được thừa nhận như là một môn khoa học
mãi cho đến nhiều năm sau khi nó được tìm ra. Ví dụ, pê-ni-xi-lin đã không
được dùng trong y khoa cho đến 13 năm sau khi Fleming tìm ra nó và
những máy tính của Copernicus sử dụng năng lượng mặt trời đã không
được các nhà thiên văn học thừa nhận trong suốt một thế kỷ!
